System Informacyjny Schengen
System Informacyjny Schengen (SIS, ang. Schengen Information System) – komputerowa baza danych, która pozwala na sprawdzenie, czy osoby lub przedmioty przekraczające granicę strefy Schengen bądź już znajdujące się na jej terenie, nie są poszukiwane, niejawnie nadzorowane lub czy nie dotyczy ich zakaz wstępu.
System SIS jest najstarszym systemem wspomagającym zarządzanie migracjami, a zwłaszcza przepływ osób w UE i kontrolę granic[1].
Dostęp do systemu mają służby policyjne, celne, graniczne i imigracyjne, a także unijne agencje Europol, Eurojust i Frontex[1].
Geneza SIS związana jest z instrumentarium przyjętym w 1990 r. w ramach Konwencji Wykonawczej do Układu z Schengen[1]. System SIS rozpoczął funkcjonowanie w 1995 r., lecz zintegrowany rozwój wymiany informacji doprowadził do powstania jego drugiej generacji – SIS II – w latach 2001–2007[1]. Nowe ramy prawne przyjęte w 2018 r., składające się z trzech rozporządzeń na temat współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych, odpraw granicznych i powrotu obywateli państw trzecich przebywających w UE nielegalnie oznaczają, że system jest stale rozbudowywany o nowe funkcjonalności czy też integrowany z innymi modułami (np. ANPR – rozpoznającym tablice rejestracyjne czy SLTD – bazą Interpolu na temat skradzionych i utraconych dokumentów)[2]. Możliwe jest dołączanie do niego nowych państw, a przede wszystkim posiada on zdolność przetwarzania zarówno danych alfanumerycznych, jak i biometrycznych[2].
Od 2018 r. na poziomie centralnym został zintegrowany z daktyloskopijnym systemem AFIS, rozpoznającym odciski palców, którego stopniowe wdrażanie w państwach członkowskich miało się zakończyć w 2020 r.[2]
W SIS znajdują się dane o podejrzanych i poszukiwanych osobach, skradzionych pojazdach i statkach powietrznych, jednostkach pływających i ich silnikach, kontenerach, banknotach, blankietach dokumentów, broni palnej, rejestrowanym wyposażeniu przemysłowym, dokumentach (np. dowody, paszporty), tablicach rejestracyjnych i kartach pojazdów[2].
Organem zarządzającym systemem jest Agencja UE ds. Zarządzania Operacyjnego Wielkoskalowymi Systemami Informatycznymi w Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości (eu-LISA)[2].
Strukturę SIS II stanowi jednostka centralna (CS – SIS) z bazą danych i wsparciem technicznym oraz jednolitym interfejsem krajowym (NI-SIS), znajdująca się w Strasburgu wraz z rezerwowym odpowiednikiem w pobliżu Salzburga[2]. W ramach systemów krajowych (N.SIS. II) funkcjonują biura dedykowane obsłudze tych jednostek wraz z infrastrukturą łączności przez szyfrowaną sieć danych[2]. Do SIS II w sumie podłączonych jest 25 państw członkowskich i Wielka Brytania oraz 4 państwa stowarzyszone ze strefą Schengen (Islandia, Liechtenstein, Norwegia i Szwajcaria), poza systemem znajdują się Cypr oraz Irlandia[2].
System funkcjonuje na zasadzie wyszukiwań manualnych i automatycznych w bazie centralnej lub w jego krajowej kopii[2]. System centralny raportuje o zarządzaniu alertami w SIS II, liczbie alertów, liczbie wyszukań w zależności od kategorii, liczbie alertów dotyczących poszukiwanych osób, zaś państwa członkowskie o liczbie zapytań (kwerend) oraz liczbie trafień[3].
Biorąc pod uwagę statystyki kwerend w SIS II za 2018 r., sumaryczny dostęp do niego wyniósł 6,185 mld razy dla wszystkich państw, z uwzględnieniem każdej transakcji niezależnie od wyniku sprawdzenia, jak też zarządzanie alertami według CUDs (create – tworzenie wpisu, update – aktualizację, delete – usunięcie, change – zmianę daty)[3].
Najczęstszymi użytkownikami SIS II w 2018 r. były Francja (17,3%), Hiszpania (11%), Wielka Brytania (9,8%), Niemcy (9,8%), Włochy (7,2%) oraz Polska (5,8%)[3].
W przypadku zarządzania alertami dotyczącymi osób lub rzeczy na koniec 2018 r. odnotowano ich 82,2 mln, jednakże tylko 1,14% dotyczyło osób, 7,4% zdarzeń bezpieczeństwa, tj. skradzionych, przywłaszczonych, utraconych czy unieważnionych papierów wartościowych i środków płatniczych (czeki, karty kredytowe, obligacje, akcje i udziały), a ok. 75% odnosiło się do dokumentów (paszporty, dowody osobiste, prawo jazdy, pozwolenia na pobyt, dokumenty podróży)[3].
Zgodnie z regulacjami SIS II alerty dotyczące osób obejmują osoby podlegające aresztowaniu, wydaniu i ekstradycji (art. 26 SIS II), cudzoziemców z państw trzecich, którym odmówiono wjazdu lub pobytu w strefie Schengen (art. 24), osoby zaginione (dzieci i dorośli) (art. 32 SIS II), osoby wspomagające postępowania sądowe (art. 34) oraz osoby wytypowane do kontroli (art. 36)[4]. W 2018 r. było 935,497 tys. alertów w sprawach osób, z czego 54% dotyczyło cudzoziemców we wskazanej powyżej pierwszej kategorii[4]. W ramach ponad 267 tys. ogólnych trafień systemu w 2018 r. najwięcej (33,6%) dotyczyło osób i przedmiotów przeznaczonych do kontroli szczególnych i niejawnych, zaś 19,6% przedmiotów przeznaczonych do konfiskaty lub wykorzystywanych jako dowód w postępowaniu karnym[4]. W tym ostatnim przypadku najliczniejszą grupę stanowiły dokumenty (ponad 31 tys.) oraz pojazdy i przyczepy (ponad 15,5 tys.)[4].
W Polsce listę instytucji uprawnionych do dostępu do SIS definiuje Ustawa o udziale Rzeczypospolitej Polskiej w Systemie Informacyjnym Schengen oraz Wizowym Systemie Informacyjnym[5]. Uprawnione organy państwowe mają dostęp do SIS tylko poprzez Biuro SIRENE oraz system SISone4ALL.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Wyligała 2019 ↓, s. 106.
- ↑ a b c d e f g h i Wyligała 2019 ↓, s. 107.
- ↑ a b c d Wyligała 2019 ↓, s. 108.
- ↑ a b c d Wyligała 2019 ↓, s. 109.
- ↑ Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 maja 2023 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o udziale Rzeczypospolitej Polskiej w Systemie Informacyjnym Schengen oraz Wizowym Systemie Informacyjnym (Dz.U. z 2023 r. poz. 1355).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Helena Wyligała, Cyfryzacja zarządzania migracjami w Unii Europejskiej, „Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego”, 13 (2), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, 2019, s. 100–129, DOI: 10.34862/rbm.2019.2.7 [dostęp 2025-09-01].