Szponiastonóg jałowcowy
| Pternistis ochropectus[1] | |||
| (Dorst & Jouanin, 1952) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
szponiastonóg jałowcowy | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Szponiastonóg jałowcowy[3], szponiastonóg blady, frankolin blady[4] (Pternistis ochropectus) – gatunek średniej wielkości ptaka z podrodziny bażantów w rodzinie kurowatych (Phasianidae). Występuje endemicznie w Dżibuti. Krytycznie zagrożony wyginięciem.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy został opisany w 1952 przez Dorsta i Jouanina. Holotyp pochodził z Tadżury. Autorzy nadali nowemu gatunkowi nazwę Francolinus ochropectus[5]. Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza ptaka w rodzaju Pternistis[6]. Gatunek bywał wyodrębniany do rodzaju Oreocolinus. Prawdopodobnie najbliżej spokrewniony jest ze szponiastonogiem brązowogłowym (P. erckelii), do tego ze szponiastonogami: kenijskim (P. jacksoni), ciemnym (P. nobilis) i etiopskim (P. castaneicollis)[5]. Gatunek monotypowy[5][6].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała wynosi około 33–36 cm; masa ciała u jednego samca 809 g, jednej samicy 605 g[5]. Szponiastonóg blady to ptak o krępej sylwetce, średnich rozmiarów; w terenie zdaje się być ciemny. Wierzch głowy kasztanowy z pomarańczowym odcieniem, nieco jaśniejszy od reszty głowy i szyi, które wyglądają na bardziej czerwonawe. Szyję i górną część piersi zdobią białe plamki; stają się coraz liczniejsze ku brzuchowi, wskutek czego wygląda on na biały. Od nasady dzioba do oka, a dalej w tył niemal do tyłu szyi, ciągnie się ciemna, czarnoczerwona plama. Tuż za okiem leży biała plamka. Gardło jasnożółte, pozbawione pasków. Skrzydła i grzbiet porastają pióra o głębokim, brązowym kolorze, przy czym grzbiet pokrywają ciemne, czerwonobrązowe paski. Lotki I rzędu mają jednolity, szarobrązowy kolor, jaśniejszy od reszty skrzydła. Sterówki mają jednolitą, szarobrązową barwę. Nogi grube, żółtopomarańczowe; w terenie ostrogi nie są dobrze widoczne. Dziób dość mocny, żółtawy, zgięty w dół[7].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Szponiastonóg blady jest jedynym endemicznym gatunkiem ptaka w Dżibuti[8]. Wykazany wyłącznie z dwóch siedlisk – Forêt du Day (Park Narodowy Forêt du Day), gdzie występuje na obszarze 14–15 km², oraz z gór Dżabal Mabla. W latach 1977–1983 w Forêt du Day odpowiednie dla szponiastonoga środowisko zmniejszyło swoją powierzchnię o połowę. BirdLife International szacuje zasięg na 58 km²[9].
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Środowiskiem życia szponiastonogów bladych są lasy, szczególnie jałowców (np. Juniperus procera[5]). Stwierdzane były na wysokości 700–1500 m n.p.m. Odnotowywano je nie tylko w pierwotnych lasach, ale i lasach wtórnych, pojawiają się również w zdegradowanych lasach, także tych z obumarłymi jałowcami[9]. Zawołanie samca stanowi głośne Erk-ka,ka,ka,k k k kkk, przyśpieszające, mogące być określone jako chichoczące. Pewien osobnik w żerującej grupie odzywał się niskim, miękkim gdakaniem. Szponiastonóg blady jest łatwiejszy do usłyszenia niż zaobserwowania. Żeruje w typowy dla grzebiących sposób, rozdrapując ziemię w poszukiwaniu nasion; szuka również termitów w miejscach zniszczonych przez guźce[7]. Zjada także jagody i figi[9]. Odpoczywa grupami w gęstej roślinności do 4 m wysokości. Często spotykany w niewielkich grupach rodzinnych[7].
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Okres lęgowy trwa od grudnia do lutego. Prawdopodobnie jest monogamiczny i składa od 5 do 7 jaj. Jedyne odkryte jak dotąd (stan w 2002) gniazdo było płytkim, wydrapanym w ziemi dołkiem, wyściełanym trawą; umieszczone było na niedostępnej półce skalnej[9].
Status zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje szponiastonoga bladego za gatunek krytycznie zagrożony (CR, Critically Endangered) nieprzerwanie od 1994 (stan w 2020). Liczebność populacji w Forêt du Day w 2007 została oszacowana na 450 osobników. Liczebność populacji w górach Mabla po wyprawie badawczej z 2009 została oszacowana na 108. W Forêt du Day jałowce obumierają lub są już martwe. Dokładne przyczyny nie są znane, prawdopodobnie nadmierny wypas bydła, wielbłądów i kóz przyczynia się do znikania lasów uszkodzonych już kwaśnymi deszczami, zmianami klimatu i chorobami wywołanymi przez grzyby. W 2009 przepytano lokalną ludność o przyczynę obumierania jałowców w Forêt du Day, 57% wskazało suszę. Do pozostałych zagrożeń należy wycinka drewna na rozpałkę, odłów, zbieranie jaj i niepokojenie przez człowieka[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Pternistis ochropectus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Pternistis ochropectus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Coturnicini Reichenbach, 1848 (wersja: 2020-07-21). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-08-31].
- ↑ P. Mielczarek, W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 62, 1999. ISSN 0550-0842.
- ↑ a b c d e McGowan, P.J.K., Sharpe, C.J., Boesman, P. & Kirwan, G.M.: Djibouti Francolin (Pternistis ochropectus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (17 stycznia 2016)].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Pheasants, partridges, francolins. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-31]. (ang.).
- ↑ a b c G & H. Welch. Birds seen on and Expedition to Djibouti. „Sandgrouse”. 6, s. 9, 1984.
- ↑ Country Profile: Djibouti. BirdLife Data Zone. [dostęp 2016-01-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 września 2015)].
- ↑ a b c d e Djibouti Francolin Pternistis ochropectus. BirdLife Intewrnational. [dostęp 2016-01-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (8 lutego 2016)].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia szponiastonoga jałowcowego. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).