Tadeusz Pelak

Tadeusz Pelak
Junak
	porucznik
Data i miejsce urodzenia	1 października 1922 ; Wilkołaz, Polska
Data i miejsce śmierci	7 marca 1949 ; Warszawa, Polska
	Przebieg służby
Lata służby	1941–1947
Siły zbrojne	Armia Krajowa; Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa,; AK,; akcja „Burza”,; działania zbrojne podziemia antykomunistycznego w Polsce
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Tadeusz Pelak ps. Junak (ur. 1 października 1922 w Wilkołazie, zm. 7 marca 1949 w Warszawie) – porucznik, żołnierz Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej, członek Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” w okresie powojennym. Stracony w więzieniu mokotowskim.

Życiorys

Urodził się w wielodzietnej chłopskiej rodzinie. Był synem Władysława i Agaty z dom Rachwał. Ukończył 7 klas szkoły powszechnej.

W 1941 wstąpił do Związku Walki Zbrojnej. Później został żołnierzem Kedywu Okręgu AK-Lublin. Od jesieni 1943 r. był w oddziale Hieronima Dekutowskiego „Zapory”. Uczestniczył w wielu akcjach dywersyjnych i bojowych przeciw Niemcom, m.in. w akcji rozbicia więzienia w Opolu Lubelskim.

Po wejściu w II połowie lipca 1944 na Lubelszczyznę Armii Czerwonej otrzymał wezwanie do wojska, ale nie zgłosił się i powrócił do oddziału „Zapory”, kontynuując walkę o niepodległość. Nosił pseudonim „Junak” i brał udział we wszystkich większych akcjach oddziału „Zapory”, podlegającego Delegaturze Sił Zbrojnych na Kraj, a później Inspektoratowi Lublin Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”.

Nie skorzystał z amnestii 1945. 23 sierpnia 1946 wraz z Czempińskim „Zbychem” został aresztowany w rodzinnej miejscowości Wilkołaz, ale zdołał się uwolnić po dramatycznej walce, w której zginęło trzech milicjantów.

Wiosną 1947 ujawnił się w czasie tzw. amnestii dla podziemia niepodległościowego, ale pozostał w stałym kontakcie z „Zaporą”. Jesienią 1947 zdecydował się wraz z grupą żołnierzy mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapory” zagrożonych aresztowaniem na próbę ucieczki na Zachód. Jednak w wyniku zdrady i prowokacji zorganizowanej przez UB z Katowic wszyscy oni zostali podstępnie aresztowani w punkcie kontaktowym w Nysie. Tadeusz Pelak został tam zatrzymany 16 września 1947 roku. Następnie trafił do centralnego więzienia MBP w Warszawie na Mokotowie.

Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z 15 listopada 1948 został przez sędziów: majora Józefa Badeckiego, kapitana Józefa Kanteckiego i kaprala Ryszarda Wasilewskiego skazany na karę śmierci. Wyrok podtrzymał Najwyższy Sąd Wojskowy w składzie pułkownik Józef Dziowe, podpułkownik Alfred Janowski i pułkownik Józef Warecki, a prezydent Bierut decyzją 28 lutego 1949 nie skorzystał z prawa łaski.

Porucznik Tadeusz Pelak został stracony 7 marca 1949 razem z sześcioma towarzyszami walki: majorem Hieronimem Dekutowskim, Romanem Grońskim, Stanisławem Łukasikiem, Jerzym Miatkowskim, Edmundem Tudrujem i Arkadiuszem Wasilewskim w więzieniu mokotowskim przy ul. Rakowieckiej w Warszawie. W 1994 i 1995 został zrehabilitowany wyrokami Sądu Wojskowego w Warszawie. Trwające kilkadziesiąt lat poszukiwania miejsca spoczynku ofiary komunistycznego mordu zostały uwieńczone sukcesem. Latem 2012 badacze Instytutu Pamięci Narodowej działający pod kierunkiem prof. Krzysztofa Szwagrzyka odkryli i zabezpieczyli jego szczątki podczas prac ekshumacyjnych na terenie Kwatery na Łączce, na warszawskich Powązkach.

Szczątki Tadeusza Pelaka 20 lutego 2013, o czym Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie i Instytut Pamięci Narodowej powiadomiły 22 sierpnia 2013 roku. Identyfikację szczątków odnalezionych na kwaterze "Ł" przeprowadza PUM w Szczecinie w ramach Polskiej Bazy Genetycznej Ofiar Totalitaryzmów.

Order

Postanowieniem prezydenta Lecha Kaczyńskiego z 15 listopada 2007 r., w 59. rocznicę skazania przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie na karę śmierci siedmiu „Żołnierzy Wyklętych”, został za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski^[1]^[2].

Zobacz też

Hieronim Dekutowski

Przypisy

↑ „Żołnierze Wyklęci” odznaczeni w 59. rocznicę skazania ich na karę śmierci. prezydent.pl, 15 listopada 2007. [dostęp 2012-12-12].
↑ M.P. z 2008 r. nr 16, poz. 169

Bibliografia

Indeks represjonowanych w PRL z powodów politycznych. Kwestionariusz osoby represjonowanej: Pelak Tadeusz. ipn.gov.pl. [dostęp 2012-12-12].
Tadeusz Swat: „...Przed Bogiem i historią”. Księga ofiar komunistycznego reżimu w Polsce lat 1944–1956. (seria „Słowniki”, t. 2). Wyd. Warszawa: IPN KŚZPNP, 2003. (s. 117)
Małgorzata Szejnert: Śród żywych duchów. Wyd. Londyn: „Aneks”, 1990.
Krzysztof Szwagrzyk: „Księga najwyższego wymiaru kary”, [w:] Zbrodnie w majestacie prawa 1944-1955. Wyd. ABC Future, Warszawa, 2000. (s. 223-224)
Andrzej Zagórski, „Zeszyty Historyczne WiN-u”, nr 9, s. 149-221

Linki zewnętrzne

[1] „Żołnierze Wyklęci” odznaczeni w 59. rocznicę skazania ich na karę śmierci. prezydent.pl, 15 listopada 2007. [dostęp 2012-12-12].

[2] M.P. z 2008 r. nr 16, poz. 169

[1]

[2]