Tamarindito
Tamarindito – miasto majańskie położone w południowo-zachodniej części departamentu Petén w Gwatemali, około 10 kilometrów na wschód od Dos Pilas[1].
Opis
[edytuj | edytuj kod]Stanowisko położone jest na wzgórzu w kształcie litery L[2], które na zachód rozciąga się w kierunku Arroyo de Piedra a na południe do El Escarbado. W pobliżu znajdują się trzy małe jeziora zwane Laguna Tamarindito, Laguna El Raicero i Laguna Las Pozas. Na zboczach znajdują się kompleksy mieszkalne, a u ich podnóża tarasy uprawne[3]. Szczyt wzgórza został wyrównany, gdzie we wczesnym okresie klasycznym wzniesiono królewską siedzibę[2].
Stanowisko dzieli się na dwie główne grupy A i B, oraz kilka pomniejszych, które łącznie zawierają 140 struktur, sześć steli, dwa ołtarze ofiarne, schody hieroglificzne oraz długą groblę łączącą obie grupy. Nie odnaleziono natomiast murów obronnych ani boiska do gry w piłkę[2]. Zarówno w grupie A jak i B znajdowały się struktury pałacowe, przy czym te w grupie A zawierały rezydencje przeznaczone dla elit, a te w grupie B prawdopodobnie pełniły funkcje administracyjne i dyplomatyczne[4].
Tamarindito we wczesnym okresie klasycznym było najważniejszym miastem w regionie, ale posiadało również drugorzędną stolicę w Arroyo de Piedra, z którym tworzyło jedno państwo dzieląc ten sam emblemat[5].
Historia
[edytuj | edytuj kod]We wczesnym okresie klasycznym (350-600 r. n.e.) Tamarindito było niewielkim ośrodkiem, jednak wraz ze wzrostem liczby ludności, miasto zyskało na znaczeniu i do VII wieku n.e. stało się stolicą regionu Petexbatún[6].
Około 629 roku władca Tikál (prawdopodobnie Kinich Muwaan Jol II) założył Dos Pilas w celu kontrolowania szlaków handlowych w regionie Petexbatún. Doprowadziło to do utraty dominującej pozycji przez Tamarindito i podporzadkowania się nowemu ośrodkowi. Mimo tego miasto nadal się rozwijało i VIII wieku osiągnęło szczyt populacji[7].
W 760 roku na tronie zasiadł Chanal Balam, który zbuntował się i wraz z sojusznikami najechał Dos Pilas. Tekst ze schodów hieroglificznych odkrytych w Tamarindito wspomina o „wyjściu” władcy Dos Pilas, co jest odniesieniem do przymusowej ucieczki, choć niewykluczone, że został on schwytany i zabity[8].
Zniszczenie miasta nie tylko doprowadziło do jego opustoszenia, ale też zdestabilizowało cały region Petexbatún, który pogrążył się działaniach wojennych. W ciągu 50 lat od zwycięstwa nad Dos Pilas populacja Tamarindito spadła o prawie osiemdziesiąt procent. Przypuszczalnie część mieszkańców przeniosła się do Punta de Chimino. Natomiast jeden z władców został wspomniany w inskrypcji z Aguateca datowanej na 790 rok, ale związek między tymi dwoma miastami pozostaje niejasny[9].
W IX wieku Tamarindito pozbawione znacznej części populacji zostało zredukowane do małej wioski składającej się z kilku gospodarstw położonych w pobliżu źródeł wody[10].
Odkrycie i badania
[edytuj | edytuj kod]Ruiny miasta zostały odkryte w 1959 roku przez geologa George’a Vinsona, który poszukiwał złóż ropy naftowej. Dokładniejszego rekonesansu dokonali w 1984 roku Ian Graham oraz Merle Green Robertson, którzy sporządzili opis stanowiska oraz jego rzeźb. W 1990 roku archeolog Stephen Houston wraz z grupą badaczy rozpoczął wykopaliska w ramach Regionalnego Projektu Archeologicznego Vanderbilt Petexbatun. W czasie prac terenowych zbadali Grupy A i B oraz sporządzili mapę kilku terenów mieszkalnych powiązanych z tarasami rolniczymi odkrytymi w tym samym roku w północno-wschodniej części stanowiska[3]. Badania kontynuowano w latach 1991–1994 pod kierownictwem Juana Antonio Valdésa[11].
Władcy
[edytuj | edytuj kod]Inskrypcje znajdujące się na ceramice i innych zabytkach sugerują długą linię dynastyczną, składającej się z ponad 25 władców, z czego zaledwie kilku zidentyfikowano z imienia[2]. Jednakże uwzględniono w niej mitycznych władców, ponieważ późniejsi królowie uważali, że ich korzenie wywodzą się z głębokiej, mitycznej przeszłości. Dotychczas zidentyfikowano dwunastu władców:[12]
| Imię | Data panowania |
|---|---|
| Władca 1 | ok. 513 |
| Wakoh K'inich | ok. 534–554 |
| Władca 3 | ok. 573 |
| Władca 4 | –613 |
| Wakoh Chan K'inich | 613– |
| Aj Ajan Nah | ok. 660 |
| Aj Ihk' Wolok | ok. 660–702 |
| Władca 8 | ok. 705 |
| Władca 9 | ok. –711 |
| Władca 10 | ok. –712 |
| Chak Bin Ahk | ok. 712–731 |
| Chanal Balam | ok. 760–764 |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Markus Eberl, Sven Gronemeyer, Claudia Marie Vela González: The Early Classic Genesis of the Royal Maya Capital of Tamarindito. cambridge.org. [dostęp 2024-07-24]. (ang.).
- ↑ a b Valdés 1997 ↓, s. 321.
- ↑ Juan Antonio Valdés, Antonia Foias, Kitty Emery, Tania Cabrera, Nancy Monterroso: Poder y gloria en Petexbatun: Nuevas evidencias para el centro de Tamarindito. asociaciontikal.com. [dostęp 2024-07-24]. (hiszp.).
- ↑ Martin Simon, Nikolai Grube: Evidence for Macro-Political Organization Amongst Classic Maya Lowland States. mesoweb.com. [dostęp 2024-07-24]. (ang.).
- ↑ Demarest 2005 ↓, s. 92.
- ↑ Demarest 2005 ↓, s. 95.
- ↑ Martin i Grube 2008 ↓, s. 63.
- ↑ Juan Antonio Valdés, Antonia Foias, Oswaldo Chinchilla: Tamarindito: Un sitio con historia en la región de Petexbatun. asociaciontikal.com. [dostęp 2024-07-24]. (hiszp.).
- ↑ Demarest 2005 ↓, s. 106.
- ↑ Demarest 2005 ↓, s. 121.
- ↑ Gronemeyer 2003 ↓, s. 12.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Robert J. Sharer, Loa P. Traxler: The Ancient Maya. Wyd. 6. Stanford University Press, 2006, s. 386. ISBN 978-0-8047-4817-9.
- Arthur A. Demarest: The Terminal Classic in the Maya lowlands: Collapse, transition, and transformation. Wyd. 6. Boulder: University Press of Colorado, 2005, s. 83-101. ISBN 0-87081-822-8.
- Juan Antonio Valdés. TAMARINDITO: Archaeology and regional politics in the Petexbatun region. „Ancient Mesoamerica”. 8 (2), s. 321, 1997. Cambridge University Press. DOI: 10.1017/S0956536100001760.
- Simon Martin, Nikolai Grube: Chronicle of the Maya Kings and Queens. Deciphering the Dynasties of the Ancient Maya. Thames & Hudson, 2008, s. 55-63. ISBN 978-0-500-28726-2. (ang.).
- Sven Gronemeyer. The Monuments and Inscriptions of Tamarindito, Peten, Guatemala. „Acta Mesoamericana”. 25, s. 12, 2003. Markt Schwaben: Verlag Anton Saurwein.