Temple Bar (Londyn)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pomnik Temple Bar Memorial w miejscu dawniej zajmowanym przez bramę
Mapa konturowa City of London, po lewej znajduje się punkt z opisem „Pierwotnalokalizacja”, natomiast w centrum znajduje się punkt z opisem „Zrekonstruowana brama (2004)”
Położenie na mapie City of London

Temple Bar – dawna brama wjazdowa do londyńskiego City, która znajdowała się na jego zachodnim skraju, na styku ulic Fleet Street i Strand, tworzących główny trakt łączący City z Westminsterem. Brama została zdemontowana w XIX wieku, a w jej miejscu znajduje się pomnik Temple Bar Memorial. Zrekonstruowany budynek bramy z XVII wieku znajduje się od 2004 roku naprzeciw katedry św. Pawła, u wejścia na plac Paternoster Square, kilkaset metrów na wschód od pierwotnej lokalizacji[1].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Najstarsza wzmianka o bramie w tym miejscu pochodzi z około 1183 roku[2]. Prawdopodobnie miała ona początkowo postać łańcucha przewieszonego pomiędzy dwoma drewnianymi słupami. Swoją nazwę wzięła od sąsiadującej z nią dzielnicy Temple, oraz słowa bar oznaczającego barierę, przegrodę[3]. Nie później niż w 1351 roku wybudowano drewnianą bramę, a nad nią niewielkie więzienie. Budowla przetrwała wielki pożar Londynu (1666), jednak popadła w zaniedbanie, w związku z czym rozebrano ją w 1669 roku. Kilka lat później w jej miejscu wzniesiono nową bramę, wykonaną z wapienia portlandzkiego[1]. Autorem projektu najprawdopodobniej był Christopher Wren[2][3]. W części środkowej znajdował się szeroki przejazd dla pojazdów zaprzęgowych, a po obu jego stronach węższe przejścia dla pieszych. Nad poziomem ulicy bramę zdobiły umieszczone w niszach pomniki: na stronie zachodniej – królów Karola I i Karola II, na stronie wschodniej – króla Jakuba I i królowej Anny Duńskiej[1].

W XVII i XVIII wieku na bramie wywieszane były na widok publiczny głowy bądź poćwiartowane ciała zdrajców korony. Po raz pierwszy w 1684 roku – Thomasa Armstronga, uczestnika spisku z Rye House, po raz ostatni w 1746 roku – Francisa Towneleya, który brał udział w powstaniu jakobickim. W sąsiedztwie bramy znajdował się gąsior, w który zakuci zostali m.in. Titus Oates (1685) oraz Daniel Defoe (1703)[1].

Temple Bar jako jedyna spośród ośmiu londyńskich bram przetrwała do końca XVIII wieku[4]. Niemniej jednak problemy strukturalne budowli, plany budowy w jej bezpośrednim sąsiedztwie gmachu sądów najwyższych (Royal Courts of Justice) oraz narastające natężenie ruchu na przebiegającej przez bramę ulicy ostatecznie przyczyniły się do decyzji o jej rozbiórce, którą przeprowadzono w 1878 roku w sposób mający pozwolić na jej późniejszą odbudowę w innym miejscu[1][2]. Kamienie i inne elementy budowlane przechowywane były przez dziesięć lat w składzie przy Farringdon Street, kiedy to z inicjatywy Valerie Meux (lady Meux) brama została odbudowana na terenie należącej do jej męża posiadłości Theobalds Park, koło Cheshunt[3][1]. Z czasem budowla zaczęła popadać w ruinę. Od 1976 roku prowadzone były starania na rzecz jej ponownej rozbiórki i odbudowy na terenie Londynu. Nastąpiło to w 2004 roku, kiedy to odnowioną bramę wzniesiono u wejścia na plac Paternoster Square[1][3]. W 2010 roku wpisana została do rejestru zabytkowych budynków jako obiekt klasy I[2].

W 1880 roku w miejscu dawniej zajmowanym przez bramę wzniesiony został pomnik, Temple Bar Memorial, zaprojektowany przez Horace’a Jonesa. Pomnik ma postać cokołu zwieńczonego posągiem smoka (symbol City of London), w niszach którego umieszczone są posągi ówcześnie panującej królowej Wiktorii oraz Edwarda, księcia Walii (późniejszego króla Edwarda VII)[5]. Pomnik jest zabytkiem klasy II[6].

Zgodnie ze zwyczajem, każda wizyta monarchy w City of London poprzedzona jest krótką ceremonią, podczas której orszak zatrzymuje się w miejscu, gdzie dawniej znajdowała się brama. Lord mer Londynu udziela monarsze pozwolenia na wkroczenie do City, jednocześnie oferując ceremonialny miecz, symbolizujący lojalność miasta[1][2][3]. Tradycja sięga 1588 roku, kiedy Elżbieta I zmierzała do katedry św. Pawła, aby złożyć dziękczynienie za zwycięstwo nad hiszpańską Wielką Armadą[1]. Pierwotnie monarcha pozostawał w posiadaniu miecza na czas wizyty, jednak odkąd w 1646 roku Karol I Stuart zwrócił go tuż po otrzymaniu, zwyczajem jest, że monarcha jedynie dotyka broni, po czym lord mer niesie ją na czele orszaku[7].

Galeria[edytuj | edytuj kod]

  • Drewniany budynek bramy sprzed 1669 r.
    Drewniany budynek bramy sprzed 1669 r.
  • Temple Bar w XIX wieku na obrazie autorstwa Louise Rayner
    Temple Bar w XIX wieku na obrazie autorstwa Louise Rayner
  • Temple Bar przed rozbiórką w 1878 r.
    Temple Bar przed rozbiórką w 1878 r.
  • Temple Bar w ruinie na terenie posiadłości Theobalds Park, 1999 r.
    Temple Bar w ruinie na terenie posiadłości Theobalds Park, 1999 r.
  • Zrekonstruowana brama u wejścia na Paternoster Square
    Zrekonstruowana brama u wejścia na Paternoster Square

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i Hibbert i in. 2010 ↓, s. 909–910.
  2. ↑ a b c d e Temple Bar. Historic England. [dostęp 2023-07-08]. (ang.).
  3. ↑ a b c d e History of Temple Bar. The return of Temple Bar to the City of London. [dostęp 2023-07-08]. (ang.).
  4. ↑ Hibbert i in. 2010 ↓, s. 172.
  5. ↑ The Temple Bar Memorial, London. The Victorian Web. [dostęp 2023-07-08]. (ang.).
  6. ↑ Temple Bar Memorial in centre of road. Historic England. [dostęp 2023-07-08]. (ang.).
  7. ↑ Hibbert i in. 2010 ↓, s. 144.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Christopher Hibbert, Ben Weinreb, John Keay, Julia Keay: The London Encyclopaedia. Wyd. 3. Macmillan, 2010. ISBN 978-1-4050-4925-2.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Temple_Bar_(Londyn)&oldid=71015895”