Tibor Gánti
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Zawód, zajęcie | |
| Narodowość | |
| Tytuł naukowy |
dr nauk techn., dr nauk biol. |
| Alma Mater |
Technical University, Budapeszt |
| Uczelnia | |
| Stanowisko |
profesor |
Tibor Gánti (ur. 10 września 1933 w Vácu, zm. 15 kwietnia 2009[1]) – węgierski biolog i biochemik, twórca teorii chemotonu, jako najprostszego systemu żywego (modelu funkcjonowania organizmu), autor m.in. pracy popularnonaukowej "Az élet principiuma" (Gondolat, Budapeszt, 1971, wyd. drugie, przejrzane i rozszerzone 1978, wyd. polskie "Podstawy życia", Wiedza Powszechna, Warszawa, 1986)[2][3].
- Studia, stopnie naukowe i tytuły honorowe[4]
- Dipl. Chem. Eng., Technical University, Budapeszt, 1958
- Dr techn., Technical University, Budapeszt, l962
- Candidate of biol. Sci., Hungarian Academy of Sciences, l974
- Honorary docent, Eötvös University, Budapeszt, 1974
- Doctor of biol. Sci., Hungarian Academy of Sciences, 1980
- Honorary professor, Eötvös University, Budapeszt, 1982
- Zajmowane stanowiska[4]
- 1951–1952 – pracownik laboratoryjny Bacteriological Laboratory, Factory of Canned Food, Dunakeszi,
- 1953–1954 – pracownik laboratoryjny Photochemical Research Institute, Vác,
- 1958–1965 – kierownik Yeast Laboratory, Yeast Factory, Budapeszt,
- 1965–1974 – kierownik Biochemical Department. REANAL Factory of Laboratory Chemicals, Budapeszt,
- 1974–1999 – konsultant naukowy Ecological and Modelling Research Group of Hung. Acad. Sci., Budapeszt.
- 1992–2000 – dyrektor Cogitator deposit company, Nagymaros.
- Stanowiska dydaktyczne[4]
- 1968–1972 – wykładowca biochemii przemysłowej, Eötvös University, Budapeszt,
- 1974–1976 – wykładowca biologii teoretycznej, University of Gödöllô,
- 1975–1979 – wykładowca biologii teoretycznej, József Attila University, Segedyn,
- 1978–1999 – wykładowca biologii teoretycznej, Eötvös University, Budapeszt.
- Inne stanowiska[4]
- 1968–1973 – członek Presidency of the Hungarian Biochemical Society
- 1978–1986 – sekretarz generalny Hungarian Biological Society
- 1980–l988 – członek Presidency of the Hungarian Astronautic Society
- 1986–1992 – przewodniczący Environmental Council of the Federation of Scientific and Technical Societies of Hungary
- 1980–1992 – członek Presidency of the Federation of Scientific and Technical Societies of Hungary
- 1980–1990 – kierownik wydawnictwa Természet Világa (węgierskie czasopismo podobne do Scientific American)
2000–2001 – Fellow Collegium Budapest (Institute for Advanced Study)
- Nagrody i odznaczenia[4]
Vác, Köztársaság 5
- 1982 – Herman Otto prize
- 1986 – MTESz prize
- 1989 – Pro Natura medal
- Wybrane publikacje[1]
- Gánti Tibor (1966): Forradalom az élet kutatásában. Gondolat, Budapest
- Gánti Tibor (1971): Az élet princípiuma. Gondolat, Budapest
- Gánti Tibor (1974): A chemoton–elmélet alapjai. Fizikai Szemle. 24, 97–103.
- Gánti Tibor (1975): Organization of Chemical Reactions into Dividing and Metabolizing Units: The Chemotons. BioSystems. 7, 15–21.
- Gánti Tibor (1979): A Theory of Biochemical Supersystems and Its Application to Problems of Natural and Artificial Biogenesis. Akadémiai, Budapest–University Park Press, Baltimore
- Gánti Tibor (1979): A prebiológiai evolúció értelmezése a chemotonelmélet alapján. Biológia. 27, 161–175.
- Gánti Tibor (1983): Az ősszekvenciák eredete. Biológia. 31, 47–54.
- Gánti Tibor (1984): Chemotonelmélet I. A fluid automaták elméleti alapjai. OMIKK, Budapest
- Gánti Tibor (1987): The Principle of Life. OMIKK, Budapest
- Gánti Tibor (1989): Chemotonelmélet II. Az élő rendszerek elmélete. OMIKK, Budapest
- Gánti Tibor (1997): Biogenesis Itself. Journal of Theoretical Biology. 187, 583–93.
- Gánti Tibor (2003): The Principles of Life. With commentaries by James Griesemer and Eörs Szathmáry. Oxford, University Press
- Gánti Tibor (2003): Chemoton Theory. Vol. I. Theory of Fluid Machineries. Kluwer Academic/Plenum Publishers, New York
- Gánti Tibor (2003): Chemoton Theory. Vol. II. Theory of Living Systems. Kluwer Academic/Plenum Publishers, New York
- Gánti Tibor, Horváth A., Bérczi S., Gesztesi A., Szathmáry E. (2003): Dark Dune Spots: Possible Biomarkers on Mars? Origins of Life and Evolution of Biospheres. 33, 515–557[5]
- Horváth A., Kereszturi A., Bérczi S., Sik A., Pócs T., Gánti T., Szathmáry E. (2009): Analysis of Dark Albedo Features on a Southern Polar Dune Field of Mars. Astrobiology. 9 February 2009[6]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Gánti Tibor 1933–2009. [w:] Magyar Tudomány [on-line]. www.matud.iif.hu, 2009-07-09. [dostęp 2012-08-10]. (węg.).
- ↑ Tibor Gánti (tłum. Tomasz Kulisiewicz): Podstawy życia. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1986. ISBN 83-214-0487-1.
- ↑ Tibor Gánti: The chemoton theory. www.chemoton.com, 2009-07-09. [dostęp 2015-05-21]. (ang.).
- ↑ a b c d e Tibor Gánti. [w:] Curriculum Vitae [on-line]. www.chemoton.com, 2009-07-09. [dostęp 2016-02-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-10)]. (ang.).
- ↑ Tibor Gánti, András Horváth, Szaniszló Bérczi, Albert Gesztesi, Eörs Szathmáry: Dark Dune Spots: possible biomarkers on Mars?. [w:] Origins of Life and Evolution of Biospheres (impact factor: 2.05). 11/2003; 33 (4-5): s. 515–557. [on-line]. researchgate.net. [dostęp 2017-05-06]. (ang.).
- ↑ Horváth A, Kereszturi A, Bérczi S, Sik A, Pócs T, Gánti T, Szathmáry E.: Analysis of dark albedo features on a southern polar dune field of Mars. [w:] Astrobiology. 2009 Jan-Feb; 9 (1): 90–103. [on-line]. www.ncbi.nlm.nih.gov. [dostęp 2012-08-14]. (ang.).