Trzęsienie ziemi na Jamajce (1692)
18°00′N 76°30′W/18,000000 -76,500000| Nawiedzone państwa | |
|---|---|
| Data |
7 czerwca 1692 |
| Godzina |
przed południem |
| Ofiary śmiertelne |
ok. 3 tys. |
| Magnituda |
7,7 |
Położenie na mapie Jamajki  | |
| 18°00′N 76°30′W/18,000000 -76,500000
| |
Trzęsienie ziemi na Jamajce (1692) – silne trzęsienie ziemi o magnitudzie 7,7 M, które nawiedziło Port Royal na wschodnim wybrzeżu Jamajki 7 czerwca 1692 roku, po którym doszło do upłynnienia gruntu i tsunami; wskutek trzęsienia dwie trzecie miasta zostało zatopione.
Opis[edytuj | edytuj kod]
Trzęsienie ziemi miało miejsce 7 czerwca 1692 roku przed południem[a]. Współcześnie magnituda trzęsienia szacowana jest na 7,7 M, a intensywność początkowo oceniana na X w skali Mercallego, po analizie obrazów przedstawiających zniszczenia może być obniżona do VII[3].
Po trzech silnych wstrząsach doszło do upłynnienia i zapadnięcia gruntu[4], po czym nastąpiło tsunami[5], wywołane przez nagłe przemieszczenie się podwodnych mas ziemnych[2]. Wysokość fali szacowana jest na 1,8 m[6].
Ziemia zapadła się i dwie trzecie Port Royal zostało zatopione[5] – z ponad 20 ha, 8 ha znalazło się na głębokości 3 m a 5 ha na głębokości ponad 10 m[5]. Renny (1807) pisał: "Wszystkie nabrzeża zatonęły naraz, i w ciągu dwóch minut, dziewięć dziesiątych miasta zostało zalanych wodą, która wezbrała tak wysoko, że wlała się do najwyższych pomieszczeń kilku domów, które jeszcze stały. Wierzchołki najwyższych domów były widoczne w wodzie i otoczone masztami statków, które zostały zatopione wraz z nimi[b]"
Skutki[edytuj | edytuj kod]
Liczba ofiar szacowana jest na 2000 w wyniku trzęsienia i zapadnięcia się ziemi, a kolejne 1000 w wyniku tsunami[6]. Inne szacunki mówią o 2000 ofiar bezpośrednio w wyniku katastrofy i kolejnych 3000 zmarłych w wyniku odniesionych obrażeń[5].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Według Renny'ego (1807), trzęsienie ziemi nastąpiło między 10:00 a 11:00 rano[1]. Podczas podwodnych prac archeologicznych w zatopionym Port Royal znaleziono zegarek, który zatrzymał się o 11:43, co mogłoby wskazywać na czas trzęsienia ziemi[2].
- ↑ Wolne tłum. z jęz. ang.: All the wharves sunk at once, and in the space of two minutes, nine-tenths of the city were covered with water, which was raised to such a height, that it entered the uppermost rooms of the few houses which were left standing. The tops of the highest houses were visible in the water and surrounded by the masts of vessels, which had been sunk along with them[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Renny 1807 ↓, s. 41.
- ↑ a b Gunn 2008 ↓, s. 65.
- ↑ Kozák&Cermák 2010 ↓, s. 128–130.
- ↑ Mann&Demets&Wiggins-Grandison 2007 ↓, s. 245.
- ↑ a b c d UNESCO ↓.
- ↑ a b O'Loughlin&Lander 2013 ↓, s. 108.
- ↑ Renny 1807 ↓, s. 42.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Earthquake at Port Royal (Jamaica), 1692. W: Jan Kozák, Vladimir Cermák: The Illustrated History of Natural Disasters. Springer Science & Business Media, 2010. ISBN 90-481-3325-4. [dostęp 2020-05-23]. (ang.).
- Port Royal, Jamaica, earthquake. W: Angus Macleod Gunn: Encyclopedia of Disasters: Environmental Catastrophes and Human Tragedies. Greenwood Publishing Group, 2008. ISBN 978-0-313-08747-9. [dostęp 2020-05-23]. (ang.).
- The Underwater City of Port Royal. [w:] UNESCO [on-line]. [dostęp 2020-05-24]. (ang.).
- K.F. O'Loughlin, James F. Lander: Caribbean Tsunamis: A 500-Year History from 1498–1998. Springer Science & Business Media, 2013. ISBN 978-94-017-0321-5. [dostęp 2020-05-23]. (ang.).
- P. Mann, C. Demets, M. Wiggins-Grandison: Toward a better understanding of the Late Neogenestrike-slip restraining bend in Jamaica: geodetic, geological,and seismic constraints. W: Cunnigham, W.D. & Mann, P. (wyd.): Tectonics of Strike-Slip Restraining and Releasing Bends. London: Geological Society, 2007, s. 239 – 253. [dostęp 2020-05-23]. (ang.).
- Robert Renny: An history of Jamaica: with observations on the climate, scenery, trade, productions, negroes, slave trade, diseases of Europeans, customs, manners, and dispositions of the inhabitants: to which is added, an illustration of the advantages which are likely to result from the abolition of the Slave Trade. J. Cawthorn, 1807. [dostęp 2020-05-23]. (ang.).