Ulica Milionowa[1] (ros.Миллионная улица, Millionnaja ulica) – ulica w Petersburgu. Rozpoczyna swój bieg nad Kanałem Łabędzim, biegnie równolegle do Newy i kończy bieg na Placu Pałacowym. Przebiega przez dwie wyspy – 1. i 2. Wyspę Admiralicji (do przekopania Kanału Zimowego była to jedna wyspa).
Ulica została wytyczona w 1711 r. w związku z budową Pałacu Zimowego[2]. Oficjalnie układ ulic w tej części miasta został zatwierdzony przez Piotra I w maju 1715 r. Ulicy nadano wówczas nazwę Wielkiej, gdyż wyróżniała się swoją długością, na pierwszych planach Petersburga funkcjonowała również jako Pocztowa[3] lub Wielka Niemiecka (od słobody niemieckiej, jaka ukształtowała się w tej części Petersburga)[2]. W latach 1718–1719 ulicę przeciął Kanał Zimowy, nad którym wzniesiono pierwszy w Petersburgu most zwodzony. W pierwszych latach po wytyczeniu ulicy wzniesiono przy niej pierwszych kilkanaście domów mieszkalnych[3]. Od lat 30. XVIII w. ulicę nazywano wymiennie Niemiecką, Grecką (od innej położonej w pobliżu słobody) oraz Milionową. Ostatnia z nazw odnosiła się do rezydencji hrabiego Szeremetjewa położonej przy ulicy pod nr. 19. Z uwagi na ogromny przepych obiektu nazywano go Milionowym Domem[3]. Zabudowa ulicy, położonej w bezpośrednim sąsiedztwie Pałacu Zimowego i Nabrzeża Pałacowego, należała do najwystawniejszych w rozwijającym się Petersburgu[4]. Rezydencje i wille wznosili przy niej zarówno Rosjanie, jak i cudzoziemcy[5]. Jeszcze w 1738 r. oficjalną nazwą ulicy została Wielka Niemiecka[3].
Pałac Sałtykowa, rezydencja z lat 80. XVIII w. pod nr 3
W 1736 r. i 1737 r. zabudowa ulicy została zniszczona przez kilka pożarów śródmieścia Petersburga. Jedną z przyczyn szybkiego rozprzestrzeniania się ognia był fakt, że w tej części miasta obok efektownych murowanych rezydencji wznoszono budynki drewniane[4]. Po pożarach, które strawiły całe słobody Niemiecką i Grecką, budowania drewnianych domów zabroniono. Przy Wielkiej Niemieckiej powstały kamienne domy zamożnych mieszkańców miasta, celowo wznoszone na wysokim fundamencie, by nie ulec zniszczeniu w czasie regularnych powodzi. Na pierwszych kondygnacjach budynków od lat 40. XVIII w. otwierano również sklepy[3]. Ulicę wydłużono aż do Kanału Łabędziego, wzdłuż Łąki Carycy (późniejszego Pola Marsowego)[3]. W końcu XVIII w. do powszechnego użytku weszła nazwa ulica Milionowa, która brzmiała bardziej prestiżowo; ulicę w tym okresie zamieszkiwali głównie przedstawiciele arystokracji, natomiast część budynków, należących do gorzej urodzonych, choć zamożnych właścicieli, była oddawana pod wynajem. Jeszcze w XIX w. ulicę nazywano też Wielką Milionową, dla odróżnienia od Małej Milionowej – części obecnej ul. Wielkiej Morskiej, lub Troicką, od cerkwi Trójcy Świętej znajdującej się w pałacu księcia Oldenburskiego[3].
W 1918 r. ulicy Milionowej nadano imię narodowolcaStiepana Chałturina, który w 1880 r. próbował dokonać zamachu na Aleksandra II, wysadzając w powietrze część Pałacu Zimowego[2]. Nazwę historyczną przywrócono ulicy w 1991 r.[3]
dom Bariatyńskich wzniesiony w latach 1720–1730, przebudowany w XIX w., pod nr 21[8]
dom hrabiego Apraksina, następnie Siemiona Abamelek-Łazariewa, przebudowany w latach 70. XVIII w. i na pocz. XX w. według projektu J. Worotiłowa, pod nr 22[7]
dom Iwana Musina-Puszkina, przebudowany w latach 90. XIX w., pod nr 29[7]
B. Piotrowski (red.), O. Czekanowa i in., Sankt-Pietierburg. Pietrograd. Leningrad. Encikłopiediczeskij sprawocznik, Naucznoje Izdatiel’stwo Bol’szaja Rossijskaja Encikłopiedija, ISBN 5-85270-037-1.
M. Wilk, Petersburg. Stara i nowa historia, Wyższa Szkoła Studiów Międzynarodowych, Łódź 2003, ISBN 83-88504-17-7.