Przejdź do zawartości

Vardø

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Vardø
gmina
Ilustracja
Herb
Herb
Państwo

 Norwegia

Region

Nord-Norge

Okręg

Finnmark

Kod statystyczny

2002

Powierzchnia

600,6 km²

Populacja 
• liczba ludności


2119

• gęstość

3,52 os./km²

Adres urzędu:
Kirkegt.
9951 VARDØ
Położenie na mapie Finnmarku
Mapa konturowa Finnmarku, blisko prawej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Vardø”
Położenie na mapie Norwegii
Mapa konturowa Norwegii, w prawym górnym rogu znajduje się punkt z opisem „Vardø”
70°22′00″N 31°06′00″E/70,366669 31,100000
Strona internetowa
Niezamieszkana wyspa Hornøya, stanowiąca najdalej wysunięty na wschód punkt Norwegii
Vardø w lipcu 2001 roku
Instalacje radarowe w Vardø

Vardø (fiń. Vuoreija lub Vuorea, płn-lap. Várggát) – norweskie miasto i gmina w okręgu Finnmark, położona na wschodnim krańcu półwyspu Varanger nad Morzem Barentsa. Vardø jest 183. norweską gminą pod względem powierzchni. Centrum administracyjnym gminy jest położone na wyspie Vardøya miasto Vardø – najdalej wysunięte na wschód miasto w Norwegii[1].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Najstarsze ślady osadnictwa na obszarze Vardø datowane są na 7000–6000 lat p.n.e. Na początku XIV w. zbudowano pierwszy kościół, a król Norwegii Haakon V Magnusson rozpoczął na wyspie Vardøya około 1307 roku budowę pierwszego, niezachowanego zamku Vardøhus (współczesną zachowaną twierdze wzniesiono w latach 1734–1738). Osada, dzięki swojemu strategicznemu położeniu, odgrywała znaczną rolę jako najbardziej wysunięty na wschód punkt Królestwa Norwegii (1523–1814 Królestwo Danii i Norwegii). Podstawą gospodarki było rybołówstwo i handel[1].

W XVII wieku w Vardø skazano za czary i spalono na stosie ponad 90 osób[2]. W XVIII–XIX w. dużą rolę odgrywał handel z rosyjskimi Pomorcami. W 1789 roku Vardø otrzymało prawa miejskie. Pod koniec XIX w. miasto liczyło prawie 2600 mieszkańców. Liczba ta wzrosła do 3450 w 1930 roku[1]. Podczas II wojny światowej 7 lipca 1940 miasto trafiło pod okupację niemiecką[3]. Po ataku Niemiec na ZSRR Vardø stało się strefą przyfrontową i działały tam radzieckie grupy specjalne, przy wsparciu części ludności[3]. Miasto uległo dużym zniszczeniom pod koniec wojny w 1944 roku, gdy Niemcy w celach obronnych wysiedlili ludność i zniszczyli infrastrukturę[3]. W październiku 1944 zostało zajęte przez wojska radzieckie, które do września 1945 utrzymywały tam administrację wojskową[3].

Gmina Vardø została ustanowiona 1 stycznia 1838. Ówczesne prawodawstwo wymagało wprawdzie, aby miasto było administracyjnie wydzielone od towarzyszącej mu gminy wiejskiej, jednak z uwagi na małą liczbę ludności w kilku przypadkach, m.in. Vardø, uczyniono wyjątek. Gmina wiejska, Vardø herred, została wydzielona w 1868 (istniała do 1964, kiedy została włączona do Vardø; wcześniej, w 1957, przemianowana na Båtsfjord).

Z 1 stycznia 2020, w związku z reformą administracyjną z 2017 r., okręg Finnmark, którego stolicą było Vardø, został zlikwidowany. W jego miejsce powstał okręg Troms og Finnmark[4]. Vardø zostało siedzibą zarządcy tego okręgu (oficjalną stolicą jest Tromsø).

Po II wojnie światowej, gdy Norwegia wstąpiła do NATO, z Vardø prowadzono obserwację radzieckiej aktywności militarnej, korzystając z bliskości bazy morskiej Floty Północnej w Murmańsku, i umieszczono tam między innymi radar dozoru powietrznego i stacje nasłuchowe[3]. Pomimo zakończenia zimnej wojny, rozbudowywano tam dalej instalacje militarne i w 1998 roku zainstalowano w Vardø amerykański radar dalekiego zasięgu AN/FPS 129 Have Stare, umożliwiający wczesne wykrywanie odpaleń rakiet z rosyjskich okrętów podwodnych na Morzu Barentsa, a w 2018 roku podjęto prace nad instalacją tam kolejnego zaawansowanego radaru[3]. Obecność instalacji militarnych w Vardø jest negatywnie odbierana przez Rosję i mogą być one celem w razie ewentualnego konfliktu[3].

W XIV w. nazwę osady zapisywano jako Vargøy – pierwszy element pochodził od vargrwilk, drugi, øy, oznaczał wyspę. Z czasem pierwszy człon został zamieniony na varða, oznaczający kopiec[1].

Demografia

[edytuj | edytuj kod]

Gminę zamieszkuje 2119 osób (1 października 2010)[5], gęstość zaludnienia wynosi 3,52 os./km². Pod względem zaludnienia Vardø zajmuje 314. miejsce wśród norweskich gmin.

ludność
stan na 1 stycznia 2005
kobiety mężczyźni razem
osób 1188 1178 2366
% 50,21% 49,79% 100%
wykształcenie
stan na 1 października 2004
podst. średnie wyższe niezn.
osób 538 1066 254 70
% 27,9% 55,29% 13,17% 3,63%

Edukacja

[edytuj | edytuj kod]

Według danych z 1 października 2004:

Władze gminy

[edytuj | edytuj kod]

Według danych na rok 2011 administratorem gminy (norw. rådmann) jest Hans Erik Wilhelmsen, natomiast burmistrzem (norw. ordfører, d. borgermester) jest Rolf Einar Mortensen.

Współpraca

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d Store norske leksikon: Vardø. [dostęp 2016-07-28]. (norw.).
  2. Rune Blix Hagen: Hedrer hekser i Vardø. forskning.no. [dostęp 2016-07-28]. (norw.).
  3. a b c d e f g Krzysztof Kubiak. Vardø -amerykańskie oko na Rosję. „Raport – Wojsko Technika Obronność”. 03/2019, s. 42-47. Agencja Lotnicza Altair. ISSN 1429-270x. 
  4. Nye fylker [online], Regjeringen.no, 19 grudnia 2019 [dostęp 2020-01-12] (norw.).
  5. 1 Folkemengde 1. oktober 2010 og endringene i 3. kvartal 2010. Finnmark Finnmárku (norw.)

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]