Wierzchołówka amurska
| Choerades amurensis | |||
| (Hermann, 1914) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Choerades amurensis | ||
| Synonimy | |||
| |||
Wierzchołówka amurska[1] (Choerades amurensis) – gatunek muchówki z rodziny łowikowatych i podrodziny Laphriinae.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1914 roku przez F. Hermanna pod nazwą Laphria amurensis[2]. W 1958 roku przeniesiony został przez T. Kimurę do rodzaju Epholkiolaphria[3], który w 2003 roku zsynonimizowany został z rodzajem Choerades przez F. Gellera-Grimma[4]. Wierzchołówkę amurską zalicza się w obrębie rodzaju do grupy gatunków Choerades femorata-marginata. Polską nazwę zwyczajową wprowadzili w 2020 roku J. Tatur-Dytkowski i Ł.E. Mielczarek[1].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Muchówka o ciele długości od 13 do 16 mm. Ubarwienie oskórka ma czarne[5].
Głowa ma czarne szczecinki orbitalne, długie, grube i złociste szczecinki parafacialne po bokach wzgórka twarzowego, czarne i złote włoski na twarzy oraz długą brodę (mystax) złożoną ze szczecinek czarnych i złotych. Na wzgórku przyoczkowym występuje para bardzo długich i smukłych szczecinek przyoczkowych oraz para krótszych szczecinek pozaprzyoczkowych. Ryjek nie jest zwężony ani zagięty. Czułki są czarne i czarno owłosione[5], wykazują dymorfizm płciowy, u samca mając grubszą podstawę członu pierwszego oraz masywniejszy człon drugi niż u samicy; ponadto trzeci człon czułków u samca ma szczyt stępiony, zaś u samicy zaostrzony[1].
Tułów ma czarne śródplecze obficie porośnięte długimi, złocistymi szczecinkami środkowymi grzbietu, w pomiędzy które wmieszane są rzadkie włoski czarne. Włoski postpronotum są długie i czarne. Występuje po parze czarnych szczecinek przedskrzydłowych, 4 pary czarnych szczecinek nadskrzydłowych i 3 pary czarnych szczecinek zaskrzydłowych. Szczecinki śródplecowe są rzadkie, delikatne, długie, czarne, o skręconych wierzchołkach. Szczecinki tarczkowe środkowe są długie i złociste. Brzeg tarczki ma bardzo długie, nieregularne, czarne i złote owłosienie. Po bokach tułowia występuje białe oprószenie. Skrzydła są czarno podbarwione z przejrzystą nasadą i komórką marginalną. Odnóża są czarne z licznymi, długimi włoskami barwy czarnej i żółtej oraz z czarnymi szczecinkami[5].
Odwłok wykazuje wewnątrzgatunkową zmienność w kształcie i chetotaksji. U samca odwłok jest wydłużony, u samicy zaś maczugowaty, najszerszy na wysokości trzeciego i czwartego segmentu. Na środkowych i bocznych powierzchniach tegitów występują łaty z długich, jaskrawo złotych włosków[5]. Hypopygium samca ma bardzo długie owłosienie[1]. Genitalia samca nie mają płetwiastego wyrostka na szczycie gonokoksytu[5].
Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Owad ten związany jest z lasami naturalnymi i zbliżonymi do naturalnych, zawierającymi duże ilości starych i martwych drzew. Jest gatunkiem saproksylicznym. Larwy rozwijają się martwym drewnie drzew liściastych, w tym brzozy brodawkowatej, w którym to siedlisku polują na inne bezkręgowce. Owady dorosłe również są drapieżne. Spotyka się je w lasach i na ich skrajach, gdzie czatują na ofiary, przesiadując na liściach krzewów[1], lub też latające w pobliżu materiału lęgowego[5].
Gatunek palearktyczny, rozprzestrzeniony od wschodniej części Polski przez Białoruś, europejską część Rosji, Syberię Zachodnią i Wschodnią po Rosyjski Daleki Wschód, Półwysep Koreański[1][5] i Japonię[3]. Znajduje się w ekspansji w kierunku zachodnim. Pierwsze jego rekordy z Białorusi i Polski pochodzą z drugiego dziesięciolecia XXI wieku. W Polsce do 2020 roku znaleziono go w Bieszczadach, Beskidzie Niskim i Puszczy Białowieskiej[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g Jan Tatur-Dytkowski, Łukasz Mielczarek. Choerades amurensis (HERMANN, 1914) (Diptera: Asilidae), nowy gatunek łowika w faunie Polski z uwagami o jego biologii. „Wiadomości Entomologiczne”. 39 (4), 2020. Polskie Towarzystwo Entomologiczne. DOI: 10.5281/zenodo.4095180.
- ↑ F. Hermann. H. Sauter's Formosa-Ausbeute. Mydaidae et Asiladae (Dasypogoninae, Laphrinae et Leptogastrinae) (Dipt.). „Entomologische Mitteilungen”. 3, s. 83-95, 1914.
- ↑ a b T. Kimura. Miscellaneous notes on Asilidae of Japan (Diptera) (I). „Akitu”. 7, s. 55-56, 1958.
- ↑ Fritz Geller-Grimm. A world catalogue of the genera of the family Asilidae (Diptera). [Katalog der Gattungen der Asilidae (Diptera) der Welt.]. „Studia Dipterologica”. 10 (2), s. 473-526, 2003.
- ↑ a b c d e f g Charles L. Young, Milan M. Hardský. Robber flies of South Korea III. South Korean species of the Subfamily Laphriinae Macquart, 1838 (Diptera: Asilidae). „Zootaxa”. 1388, s. 1-23, 2020. Magnolia Press.