Oryginałek urugwajski
| Wilfredomys oenax[1] | |||
| (O. Thomas, 1928) | |||
,_Uruguay,_1998.jpg)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj |
Wilfredomys | ||
| Gatunek |
oryginałek urugwajski | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
Oryginałek urugwajski[5] (Wilfredomys oenax) – gatunek ssaka z podrodziny bawełniaków (Sigmodontinae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae), występujący w Ameryce Południowej[4][6].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1928 roku brytyjski zoolog Oldfield Thomas nadając mu nazwę Thomasomys oenax[3].[3]. Miejsce typowe to São Lourenço do Sul w stanie Rio Grande do Sul w Brazylii[4][3][6]. W 1960 roku Fernando Dias de Ávila-Pires przeniósł gatunek do nowego, monotypowego rodzaju Wilfredomys (oryginałek[5])[2].
Rodzaj ten należy do dużej podrodziny bawełniaków, ale jego pokrewieństwo z innymi bawełniakami nie jest dostatecznie zbadane; był traktowany jako podrodzaj w rodzaju andowiak (Thomasomys)[7]. Zwierzęta opisane jako Wilfredomys oenax mogą w rzeczywistości reprezentować kompleks pokrewnych gatunków; podkreślono subtelne różnice między populacjami Brazylii i Urugwaju[4][8]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[8].
W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” rodzajowi nadano nazwę oryginałek, a gatunkowi – oryginałek urugwajski[5].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Wilfredomys: Wilfred Hudson Osgood (1875–1947), amerykański teriolog; gr. μυς mus, μυος muos „mysz”[9].
- oenax: gr. οινος oinos „wino” (tj. w kolorze wina)[9].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Oryginałek urugwajski znany jest tylko z kilku rozproszonych stanowisk w południowo-wschodniej Brazylii (od São Paulo po Rio Grande do Sul) oraz w północnym Urugwaju[8]. W Brazylii jest znany z niewielu osobników, od końca lat 1970. badacze zdobyli tylko dwa okazy w stanie Rio Grande do Sul. W Urugwaju gatunek najczęściej jest spotykany w nizinnych, subtropikalnych lasach galeriowych i lesistych kanionach, z gęstą szatą roślinną. Znane okazy zostały schwytane nocą na drzewach[4].
Wygląd[edytuj | edytuj kod]
Jest to niewielki gryzoń o długim ogonie. Długość ciała (bez ogona) 119–130 mm, długość ogona 161–211 mm, długość ucha 22 mm, długość tylnej stopy 30,5–35 mm; masa ciała 42–62 g[10]. W jego wyglądzie wyróżniają się uszy pokryte krótkimi, ochrowymi włosami po obu stronach oraz ochrowo–rude okolice nosa. Grzbiet i wierzch głowy jest pomarańczowobrązowy; włosy mają szarą nasadę. Zad bywa ochrowo–pomarańczowy, ze względu na większą liczbę włosów o pomarańczowych końcach. Na spodzie ciała nie ma ciemnych włosów, przez co jest jaśniejszy niż wierzch, ale nie ma wyraźnego rozgraniczenia. Włosy o białawych nasadach występują tylko w okolicy gardła i pachwin. Dłonie i stopy pokrywają krótkie włosy, białe i ochrowe; na stopach od spodu znajduje się sześć poduszek. Ogon jest brązowy, bledszy od spodu, pokryty krótkimi ochrowymi włosami i zakończony małym pędzelkiem. Wibrysy są ciemne i długie[11].
Populacja i zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
Oryginałek urugwajski jest słabo poznanym gatunkiem. Nie wiadomo, jak duże są jego liczebność i trend jej zmian. Pomimo dość dużego zasięgu występowania jest rzadki, a obszary leśne, które zamieszkuje, zmniejszają się i podlegają fragmentacji. Zagrożenie dla tego gatunku stanowi zatem utrata siedlisk ze względu na wylesianie; pierwotne lasy są zastępowane przez monokultury obcych gatunków (akacji, eukaliptusów i sosen), co uniemożliwia zwierzętom powrót na dawniej zamieszkane tereny. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznaje go obecnie za gatunek zagrożony[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wilfredomys oenax, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b F.D. Ávila-Pires. Um novo gênero de roedor sulamericano. „Boletim do Museu Nacional”. Nova Série, Zoologia. 220, s. 1–6, 1960. (port.).
- ↑ a b c d O. Thomas. A new Thomasomys from Rio Grande do Sul. „The Annals and Magazine of Natural History”. Tenth series. 1, s. 154–155, 1928. DOI: 10.1080/00222932808672757. (ang.).
- ↑ a b c d e f A.U. Christoff, Wilfredomys oenax, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2021-3 [dostęp 2021-12-24] (ang.).
- ↑ a b c Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 257. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Wilfredomys oenax. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2019-03-08]
- ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Wilfredomys. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2019-03-08]
- ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 428. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b J. Nijhof: Nederlandse namen voor een deel van de Knaagdieren. paulvoorhaar.nl. [dostęp 2021-12-24]. (niderl.).
- ↑ U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 506. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
- ↑ Genus Wilfredomys Avila-Pires, 1960. W: Mammals of South America. James L. Patton, Ulyses F.J. Pardiñas, Guillermo D’Elía (redaktorzy). T. 2: Rodents. University of Chicago Press, 2015, s. 538–539. ISBN 978-0-226-16960-6.