Willem Janszoon
Willem Janszoon (także Willem Jansz, Willem Janssen, ur. ok. 1570, zm. 1630) – holenderski podróżnik i odkrywca, nawigator[1], znany jako kapitan pierwszej europejskiej wyprawy, która dotarła do wybrzeża Australii[2] (półwysep Jork)[3].
Pracował dla Holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej[1].
18 listopada[4] 1605 roku na pokładzie jachtu Duyfken udał się w podróż z Bantamu w poszukiwaniu Nowej Gwinei[5]. Po przemierzeniu Morza Arafura wpłynął do Zatoki Karpentaria[2].
Statek Janszoona noszący nazwę Duyfken (co znaczy po polsku Gołąbek[6]) odkrył wybrzeże Australii u ujścia szerokiej na 2 km rzeki Pennefather (miasto Weipa w stanie Queensland)[7].
Na brzegu Pennefather odbyło się lądowanie[7], załoga Duyfkena była pierwszymi białymi stawiającymi stopy na australijskim gruncie. W czasie swej podróży Janszoon naniósł na mapy prawie 320 kilometrów wybrzeża[7], wpłynął nawet w cieśninę Torresa na parę miesięcy przed jej odkryciem przez Portugalczyków. Sądził jednak, że ląd należy do Nowej Gwinei[3][1][6].
Z powodu kończących się zapasów i śmierci 9 członków załogi, zabitych przez natywnych mieszkańców, zdecydował się na powrót na wysokości (nazwanego przez siebie) przylądka Keer Weer (w wolnym tłumaczeniu Znowu Zakręt; zachodnia część półwyspu Jork)[1][6].
Odkryte przez siebie ziemie nazwał Nieu Zelandt[8], ale nazwa ta nie przyjęła się. Została za to użyta później przez Abla Tasmana na nazwanie odkrytej przez niego wyspy – Nowa Zelandia.
Istnieje wiele teorii na temat jeszcze wcześniejszego odkrycia Australii przez żeglarzy z Chin, Francji czy Portugalii, ale wyprawa Janszoona to pierwsze udokumentowane i bezsporne odkrycie tego kontynentu.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Willem Jansz [online], Store norske leksikon, 15 marca 2022 [dostęp 2023-03-19] (norw.).
- ↑ a b J.W. Forsyth, Janssen, Willem (?–?), Canberra: National Centre of Biography, Australian National University, 1967 (Australian Dictionary of Biography) [dostęp 2023-02-26] (ang.).
- ↑ a b Janszoon Willem, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-03-19].
- ↑ Edward Brooke-Hitching, The golden atlas : the greatest explorations, quests and discoveries on maps, London 2018, ISBN 978-1-4711-6682-2, OCLC 1020867741 [dostęp 2023-03-21].
- ↑ Willem Jansz, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-03-19] (ang.).
- ↑ a b c Willem JANSZOON (Jansz) (c.1570-after 1629) [online], Project Gutenberg Australia [dostęp 2023-03-20].
- ↑ a b c Australian Discovery [online], Project Gutenberg Australia [dostęp 2023-03-20].
- ↑ Lalita Rāṇā Ātaśa Bhāratīya, Geographical thought : a systematic record of evolution, New Delhi: Concept Pub. Co, 2008, s. 123, ISBN 81-8069-536-0, OCLC 277278952 [dostęp 2023-03-21].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- T.D. MUTCH, The First Discovery of Australia. With an account of the Voyage of the "Duyfken" and the Career of Captain Willem Jansz., Project Gutenberg Australia, 1942 [dostęp 2023-03-20] (ang.).
- J.E. Heeres, The Part Borne by the Dutch in the Discovery of Australia 1606-1765, Project Gutenberg Australia, 1899 [dostęp 2023-03-20] (ang.).
- 1 The Little Dove, [w:] Evan McHugh, 1606: An Epic Adventure, UNSW Press, 2006, s. 1-14, ISBN 978-0-86840-866-8 [dostęp 2023-03-21] (ang.).