Wodopływek

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wodopływek
Hydrochus
Leach, 1817
Okres istnienia: eocen–dziś
56/0
56/0
Ilustracja
Hydrochus flavipennis
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

chrząszcze

Podrząd

chrząszcze wielożerne

Infrarząd

Staphyliniformia

Nadrodzina

kałużnicokształtne

Rodzina

wodopływkowate

Rodzaj

wodopływek

Typ nomenklatoryczny

Silpha elongata Schaller, 1783

Synonimy
  • Amrishius Makhan, 1998
  • Aschius Makhan, 2004
  • Deepakius Makhan, 1998
  • Kiransus Makhan, 1998
  • Rishihydroius Makhan, 2001
  • Rishwanius Makhan, 1998
  • Satishius Makhan, 2004
  • Soeslius Makhan, 2001
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Chrząszcz w środowisku naturalnym
Nieoznaczony gatunek
Hydrochus angustatus
Wodopływek żeberkowany

Wodopływek[1][2][3] (Hydrochus) – rodzaj chrząszczy z nadrodziny kałużnicokształtnych i rodziny wodopływkowatych. Rozmieszczony kosmopolitycznie. Zarówno larwy, jak i postacie dorosłe są owadami wodnymi, przemieszczającymi się po podłożu. Obejmuje około 280 opisanych gatunków.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Owad dorosły[edytuj | edytuj kod]

Chrząszcze o wydłużonym, zwykle dość smukłym ciele długości od 1,5[4][5] do 6 mm[5], w zarysie wyraźnie między przedpleczem a pokrywami przewężonym, zazwyczaj słabo lub przeciętnie wypukłym, rzadko sklepionym silnie. Na powierzchni głowy i przedplecza występują ziarenka z punktami szczecinkowymi, często metalicznie połyskujące, ale niekiedy zlewają się one lub zanikają, w tym ostatnim przypadku pozostawiając same punkty[4].

Głowa zaopatrzona jest w silnie wyłupiaste, półkuliste, z przodu niewykrojone oczy złożone rozstawione na mniej więcej pięć swoich szerokości, z tyłu odgraniczone od skroni delikatnymi listewkami. Na czole oprócz bruzdy wzdłuż środka występuje para dołkowatych bruzdek po bokach. Zarys głowy jest przed oczami stosunkowo wąski, a za oczami gwałtownie zwężony. Nie przekraczające długością połowy szerokości głowy czułki zbudowane są z siedmiu członów, z których nóżka jest gładka i nie grubsza od trzonka, a trzy ostatnie formują dość zwartą, gęsto owłosioną buławkę. Odcięty bruzdowato wgłębionym szwem epistomalnym nadustek jest lekko wypukły, ma ściętą przednią krawędź i kanciaste kąty przednie oraz nie zasłania zwężonej ku zaokrąglonej krawędzi przedniej i opatrzonej w kolcowate szczecinki na krawędziach bocznych wargi górnej. Dobrze wykształcone, na szczycie trójzębne żuwaczki mają przedni i boczny brzeg ustawione pod kątem rozwartym i pozbawione są ruchomego wyrostka na powierzchni wewnętrznej. Szczęki mają krótkie i spłaszczone żuwki zewnętrzne z szeregami dowierzchołkowo zakrzywionych szczecinek na szczycie. Głaszczki szczękowe nie osiągają połowy szerokości głowy i mają niesymetryczny, nieznacznie dłuższy od przedostatniego człon ostatni. Dość płaska bródka wypuszcza ku przodowi rozwartokątny wyrostek zasłaniający podstawy krótszych od niej głaszczków wargowych, cechujących się grubszym od przedostatniego, gruszkowatym, pozbawionym kolców członem ostatnim. Na ponad połowie długości szwy gularne niemal zlewają się ze sobą, a gula jest krótka, poprzecznie trójkątna[4].

Przedplecze ma na powierzchni duże, okrągłe wciski rozmieszczone w dwóch poprzecznych szeregach – trzy w przednim i cztery w tylnym. W zarysie jest najszersze przed środkiem, wyraźnie ku tyłowi zwężone, o przedniej krawędzi nie przedłużonej w półkowatą wypustkę nad głową, a tylnej krawędzi nie tworzącej po bokach ząbków. Tarczka jest mała i trójkątna, lekko wydłużona. Pokrywy mają po 10 wyraźnie punktowanych rzędów i pozbawione punktowania, często częściowo żebrowato wysklepione, niekiedy opatrzone guzkami międzyrzędy. Pseudoepipleury są wąskie i prawie poziome, a epipleury wąskie i poziome; jedne i drugie dochodzą do szczytu pokryw. Skrzydła tylnej pary są najszersze za pętlą medialno-kubitalną, o stosunkowo długiej, sięgającej połowy długości skrzydła komórce bazalnej, znacznie (niemal o połowę) krótszej komórce klinowatej, słabo widocznej ostrodze kubitalnej i wygraniczonym ostrym wcięciem krawędzi skrzydła płacie jugalnym[4].

Spód przedtułowia ma delikatne rowki na czułki na hypomerach, ale nie ich na przedpiersiu. Wyrostek międzybiodrowy przedpiersia oddziela przednie biodra, rozszerza się za nimi i tak styka z wyrostkami hypomerów, zamykając w ten sposób panewki biodrowe. Dość płaskie, pozbawione wyniesionego wyrostka śródpiersie jest słabo zwężone ku przodowi i niezlane z mezepisternitami. Biodra pary środkowej są kuliste. Zapiersie jest równomiernie sklepione, pozbawione przednio-bocznej listewki łukowatej i linii udowych. Biodra tylnej pary są bocznie zwężone i wąsko oddzielone. Metepisternity są prawie równoległe, odsłonięte. Przedpiersie, śródpiersie i zapiersie mają dołkowate punktowanie oraz gęste, jedwabiste owłosienie hydrofobowe[4].

Odnóża mają dość smukłe i walcowate golenie z bardzo delikatnymi kolcami na powierzchniach zewnętrznych i bardzo małymi ostrogami wierzchołkowymi oraz bez włosków pływnych, zaś stopy zbudowane z pięciu od spodu opatrzonych bardzo delikatnymi kolcami i pozbawionych włosków pływnych z wierzchu członów, z których ostatni jest mniej więcej tak długi jak pozostałe razem wzięte, wyposażony w dwuszczecinkowe empodium i zwieńczony dość dużymi pazurkami[4].

Odwłok ma pięć widocznych sternitów o powierzchni matowej, gęsto porośniętej jedwabistym owłosieniem. Cztery pierwsze z nich mają poprzeczne, nieregularne szeregi dużych, dołkowatych punktów, a pierwszy także tępe i dość długie żeberko wzdłuż środka, piąty natomiast ma kilka dołkowatych punktów i poprzeczną, półprzezroczystą płytkę na tylnej krawędzi (autapomorfia rodzaju[5]). Pod pokrywami na trzecim laterosternicie brak jest elementów aparatu strydulacyjnego[4].

Larwa[edytuj | edytuj kod]

Larwa ma głowę prognatyczną, w zarysie prawie prostokątną, o symetrycznym nasale, symetrycznych i słabo rozwiniętych płatach epistomalnych[4][5], krótkich i U-kształtnych szwach czołowych oraz małych, położonych blisko siebie lub zlanych oczkach larwalnych. Przysadziste czułki zbudowane są z trzech członów, z których pierwszy jest największy, porośnięty kolcami i szczecinkami na wewnętrznym brzegu, drugi krótki i opatrzony wyrostkiem zmysłowym, a trzeci najkrótszy. Symetryczne żuwaczki cechują się pokrytym krótkimi i ostrymi kolcami płatem pseudomolarnym u podstawy oraz retynakulum lub ząbkiem na powierzchni wewnętrznej. Głęboka bruzda szczękowa odsłania błonę stawową szczęk[5]. Szczęki pozbawione są żuwek zewnętrznych, a wewnętrzne przybierają postać małych guzków ze szczecinkami[4]. Głaszczki szczękowe mają człony drugi i trzeci szerokie, a ostatni trochę dłuższy i prawie stożkowaty. Warga dolna dysponuje dużym prawie prostokątnym podbródkiem, prawie trapezowatą do prawie kwadratowej bródką, prawie prostokątnym do prawie kwadratowego przedbródkiem i dwuczłonowymi głaszczkami[5]. Poza tym spód głowy cechuje się dobrze odseparowanymi szwami gularnymi[4]. Tułów ma duże przedplecze oraz prawie owalne śródplecze i zaplecze[5]. Odnóża są dobrze wykształcone[4][5], pięcioczłonowe[5]. Odwłok ma segmenty o miękkich, nieskórzastych, pozbawionych bocznych wyrostków powierzchniach oraz zaopatrzony jest w dwuczłonowe urogomfy[4]. Ósmy i dziewiąty segment zmodyfikowane są, tworząc przedsionek przetchlinkowy. Tylko ósmy segment ma funkcjonalne przetchlinki[5].

Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]

Zarówno larwy, jak i postacie dorosłe są owadami wodnymi, łażącymi po podłożu, w przypadku dorosłych bardzo powolnie. Zasiedlają głównie wody stojące i wolno płynące, zwłaszcza pobrzeża kałuż i bajor, zawsze w towarzystwie roślin wodnych, korzeni lub zanurzonych gałęzi. Osobniki dorosłe żerują na glonach i rozkładającej się materii roślinnej[5]. Oddychają powietrzem atmosferycznym przechowywanym w postaci utrzymywanego włoskami hydrofobowymi pęcherzyka pod spodem ciała, który napełniany jest za pomocą również zaopatrzonych w hydrofobowe owłosienie czułków[6]. Samice składają jaja pojedynczo do niewielkich, płaskich, jedwabnych kapsułek, które przytwierdzają do roślin wodnych, korzeni drzew, kawałków kory lub kamieni w pobliżu brzegu. Larwy klują się z nich po siedmiu lub ośmiu dniach[5]. Są drapieżnikami polującymi na drobne bezkręgowce, w tym skąposzczety[7].

Rodzaj kosmopolityczny, znany ze wszystkich krain zoogeograficznych[4][5]. W krainie palearktycznej stwierdzono 27 gatunków[8], z których 7 wykazano z Polski (zobacz: wodopływkowate Polski)[9].

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Takson ten wprowadzony został w 1817 roku przez Williama Elforda Leacha[10]. Gatunkiem typowym wyznaczona została Silpha elongata[8]. W 1859 roku Carl Gustaf Thomson umieścił go w rodzinie Hydrochidae[11], która bywa także traktowana jako podrodzina w obrębie kałużnicowatych[12].

Do rodzaju tego zalicza się 278 opisanych gatunków[13]:

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Włodzimierz Dzieduszycki, Maryan Łomnicki: Muzeum imienia Dzieduszyckich we Lwowie. Dział I zoologiczny, oddział zwierząt bezkręgowych. IV. Chrząszcze czyli tęgoskrzydłe (Coleoptera). Lwów: Pierwsza Związkowa Drukarnia we Lwowie, 1886.
  2. ↑ Jan Kinel, Roman Kuntze: Chrząszcze i motyle krajowe. Przewodnik do określania rodzin i rodzajów. Warszawa: Komitet Wydawniczy Podręczników Akademickich, 1931, s. 215.
  3. ↑ Paweł Buczyński i inni, 8.1. Wybrane owady wodne (Odonata, Heteroptera, Coleoptera, Trichoptera, Lepidoptera), [w:] Jacek Herbich, Mateusz Ciechanowski (red.), Przyroda rezerwatów Kurze Grzędy i Staniszewskie Błoto na Pojezierzu Kaszubskim, Gdańsk: Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, 2009, s. 169-198.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m Michael Hansen, The Hydrophiloid Beetles. Phylogeny, Classification and a Revision of the Genera (Coleoptera, Hydrophiloidea). Biologiske Skrifter No. 40, „Insect Systematics & Evolution”, 3, 23, Copenhagen: The Royal Danish Academy of Sciences and Letters & Munksgaard, 1991, DOI: 10.1163/187631292X00164, ISSN 1876-312X.
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m Miguel Archangelsky, Rolf Georg Beutel, Albrecht Komarek: 12.5 Hydrochidae C.G. Thomson, 1859. W: Rolf G. Beutel, Richard A. B. Leschen: Arhtropoda: Insecta. Coleoptera, Beetles, Volume 1: Morphology and Systematics (Archostemata, Adephaga, Myxophaga, Polyphaga partim). 2nd edition. Berlin, Boston: Walter de Gruyter, 2016, s. 262-264, seria: Handbook of Zoology/Handbuch der Zoologie.
  6. ↑ Martin Fikáček: 18. Hydrochidae Thomson, 1859. W: Adam Ślipiński, John F. Lawrence: Australian Beetles. Volume 2. Archostemata, Myxophaga, Adephaga, Polyphaga (part). CSIRO Publishing, 2019, s. 258-265. ISBN 978-0-643-09730-8.
  7. ↑ Masakazu Hayashi, Ryosuke Morimoto. Laboratory rearing of Hydrochus japonicus (Coleoptera: Hydrochidae) suggests larvae live at the water bottom. „Entomological Science”. 25 (1), 2022. DOI: 10.1111/ens.12498. ISSN 1343-8786. 
  8. ↑ a b M. Hansen: Hydrochidae. W: Catalogue of Palaearctic Coleoptera Volume 2. Hydrophiloidea – Histeroidea – Staphylinoidea. I. Löbl, A. Smetama (red.). Wyd. Apollo Books. Stenstrup: 2004, s. 42–43.
  9. ↑ rodzina: Hydrochidae C.G. Thomson, 1859. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2024-03-04].
  10. ↑ W.E. Leach: The Zoological Miscellany, being descriptions of new or interesting animals. Vol. III. London: R.P. Nodder, 1817, s. 90.
  11. ↑ C.G. Thomson: Skandinaviens Coleoptera, synoptiskt bearbetade. Tom. I. Lund: Berlingska Boktryckeriet,, 1859.
  12. ↑ Patrice Bouchard i inni, Family-group names in Coleoptera (Insecta), „ZooKeys”, 88, 2011, s. 1–972, DOI: 10.3897/zookeys.88.807.
  13. ↑ genus Hydrochus Leach, 1817. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2024-03-03].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wodopływek&oldid=73459330”