Wybory do Konstytuanty w Królestwie Serbów, Chorwatów i Słoweńców w 1920 roku
Wybory do Konstytuanty w Królestwie Serbów, Chorwatów i Słoweńców odbyły się 28 listopada 1920 r.
Organizacja i przebieg[edytuj | edytuj kod]
Ustawę o wyborze posłów do Konstytuanty, opracowaną przez rząd Ljubomira Davidovicia, uchwalono 3 września 1920 r. Ordynacja wyborcza przyznawała obywatelom Królestwa SHS powszechne prawo głosu, a granicę pełnoletności określała na 21. rok życia. Kandydatem na posła mogła zostać każda osoba, która ukończyła 25. rok życia, przynajmniej od 25 lat mieszkała na terytorium wchodzącym w skład Królestwa SHS oraz potrafiła władać, w mowie i piśmie, jednym z trzech języków urzędowych. Pozbawieni biernego prawa wyborczego zostali oficerowie, osoby odbywające służbę wojskową oraz urzędnicy państwowi. W ustawie określono również, że na każdej liście wyborczej powinien znaleźć się co najmniej jeden kandydat z wykształceniem uniwersyteckim lub wyższym technicznym (tzw. kvalifikovani poslanik). Państwo podzielono na 56 okręgów wyborczych[1], a ordynacja wyborcza miała preferować największe miasta, tj. Belgrad – 6 mandatów, Zagrzeb – 5 i Lublana – 4[2]. Rząd Milenko Vesnicia rozpisał wybory na 28 listopada 1920 r.[3] Głosowanie było tajne, a w niektórych częściach kraju wysoki poziom analfabetyzmu wymuszał głosowanie w postaci wrzucania gumowych kulek do urn wyborczych z nazwiskami kandydatów[2].
Rezultat[edytuj | edytuj kod]
W dniu wyborów prawo wyborcze przysługiwało 2 480 623 osobom, a ostatecznie głos oddało 1 607 265 osób (64,95% uprawnionych). Do walki wyborczej stanęły 22 ugrupowania[2]. Wszystkie 419 mandatów zostało ostatecznie rozdzielonych między 17 partii[4]. Wybory zmieniły układ sił politycznych, wprowadzając do parlamentu liczną reprezentację nowych stronnictw, reprezentujących interesy chłopstwa, czyli najliczniejszej warstwy społecznej[5]. Ponadto w parlamencie znalazła się duża grupa mniej istotnych ugrupowań, wśród których dominały partie regionalne[6].
Wynik wyborów był pozytywny dla monarchii[7], bowiem ostatecznie największy sukces osiągnęły wiodące partie serbskie: Partia Demokratyczna i Partia Radykalna. Mimo wielu różnic programowych, partie zgadzały się w kwestii centralistycznego modelu władzy w państwie i silnych prerogatyw należących do króla i jego regenta[8]. Aby zapewnić sobie ciągłość władzy, dwie największe serbskie partie zawiązały demokratyczno-radykalną koalicję, a wkrótce utworzyły wspólny rząd, na czele którego stanął Nikola Pašić[8][9]. Trzeci najwyższy wynik niespodziewanie zanotowała Komunistyczna Partia Jugosławii, którą cechowała niechęć do monarchistycznego charakteru nowego państwa[5]. W zacofanej politycznie oraz gospodarczo Macedonii i Czarnogórze na KPJ padło aż 40% głosów[7]. Chorwacka Ludowa Partia Chłopska (czwarte miejsce pod względem liczby mandatów[7]) zmobilizowała przede wszystkim elektorat antyserbski i antyjugosłowiański, skupiony głównie w chorwackiej części Królestwa; walczyła ona o państwo federacyjne, a nie centralistyczne, za którym opowiadali się serbscy radykałowie i demokraci[5].
| Nazwa partii | Procent
głosów |
Liczba
mandatów |
|---|---|---|
| Partia Demokratyczna | 19,9% | 92 |
| Partia Radykalna | 17,7% | 91 |
| Komunistyczna Partia Jugosławii | 12,4% | 58 |
| Chorwacka Ludowa Partia Chłopska | 14,3% | 50 |
| Partia Agrarna / Niezależna Partia Agrarna | 9,4% | 39 |
| Jugosłowiańska Organizacja Muzułmańska | 6,9% | 24 |
| Słoweńska Partia Ludowa | 3,7% | 14 |
| Chorwacka Partia Ludowa / Partia Bunjevac-Šokac | 3,3% | 13 |
| Jugosłowiańska Partia Socjaldemokratyczna | 2,9% | 10 |
| Pozostałe ugrupowania w parlamencie | 8,8 | 28 |
| Pozostałe ugrupowania poza parlamentem | 0,7 | 0 |
| Razem | 100% | 419 |
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Czekalski 2019 ↓, s. 54.
- ↑ a b c Czekalski 2019 ↓, s. 55.
- ↑ Skowronek, Tanty i Wasilewski 2005 ↓, s. 548.
- ↑ Morawski 2013 ↓, s. 90.
- ↑ a b c Morawski 2013 ↓, s. 92.
- ↑ Morawski 2013 ↓, s. 93.
- ↑ a b c Tanty 2003 ↓, s. 176.
- ↑ a b c Morawski 2013 ↓, s. 91.
- ↑ Jelavich 2005 ↓, s. 166.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
Książki[edytuj | edytuj kod]
- Barbara Jelavich: Historia Bałkanów, wiek XX. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2005. ISBN 83-233-2043-8.
- Mieczysław Tanty: Bałkany w XX wieku. Warszawa: Książka i Wiedza, 2003. ISBN 83-05-13311-7.
- Jerzy Skowronek, Mieczysław Tanty, Tadeusz Wasilewski: Słowianie południowi i zachodni VI–XX wiek. Warszawa: Książka i Wiedza, 2005. ISBN 83-05-13401-6. OCLC 838816716.
Artykuły[edytuj | edytuj kod]
- Konrad Sebastian Morawski. Rywalizacja partyjna w Królestwie Serbów, Chorwatów i Słoweńców w latach 1918–1929. „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym”. t. 27 (4)/2013, 2013. Rzeszów. DOI: 10.12775/KLIO.2013.053. ISSN 1643-8191. [dostęp 2021-03-24].
- Tadeusz Czekalski. Widowdańskie prowizorium. Geneza i rozwój parlamentaryzmu w Królestwie Serbów, Chorwatów i Słoweńców. „Przegląd Sejmowy”. 1(150)/2019, 2019. Rzeszów. DOI: 10.31268/PS.2019.04. [dostęp 2021-03-11].