Włóczydło polne

Włóczydło polne
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	selerowce
Rodzina	selerowate
Rodzaj	włóczydło
Gatunek	włóczydło polne
	Nazwa systematyczna
	Caucalis platycarpos L.; Sp. pl. 1:241. 1753
Synonimy
	Caucalis lappula (Weber) Grande; Orlaya platycarpos (L.) W. D. J. Koch;
	Caucalis lappula (Weber) Grande; Orlaya platycarpos (L.) W. D. J. Koch;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Włóczydło polne (Caucalis platycarpos L.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych (Apiaceae). Jedyny przedstawiciel rodzaju włóczydło Caucalis L. Rośnie dziko w środkowej i południowej Europie oraz w Azji Zachodniej, na Kaukazie i w Kirgistanie^[3]. W Polsce występuje głównie w pasie wyżyn^[4].

Morfologia

Pokrój: Roślina zielna z białawym, cienkim i wrzecionowatym korzeniem. Łodyga wzniesiona lub podnosząca się jest od dołu gałęzista i osiąga od 8 do 30 cm wysokości. Jest pokryta rzadkimi, odstającymi, szorstkimi włoskami lub bywa naga, poza tym w górnej części bruzdowana^[5].
Liście: Dolne ogonkowe, górne siedzące. Pochwy liściowe błoniaste i owłosione na brzegu. Blaszki słabo owłosione, 2–3-krotnie pierzaste, odcinki I rzędu w zarysie jajowate, odcinki ostatniego rzędu wydłużone, nacinane, z łatkami równowąskimi lub lancetowatymi^[5].
Kwiaty: Poligamiczne – częściowo obupłciowe, częściowo tylko męskie. Zebrane w skąpokwiatowe baldaszki, te z kolei w liczbie 2–5 w baldach złożony. Pokryw zwykle brak lub są nieliczne, drobne i zielone. Pokrywki w liczbie 2–5 są lancetowate, krótsze od szypułek kwiatowych. Płatki korony są białe lub różowawe, mają do 2 mm długości i 2,5 mm szerokości, mają kształt szeroko odwrotnie jajowaty z głębokim wycięciem na szczycie i tu z łatką. Ząbki kielicha są jajowatolancetowate i osiągają do 1,5 mm długości^[5].
Owoce: Jajowate, z boku spłaszczone rozłupnie o długości 6–13 mm i szerokości do 5 mm, pokryte haczykowatymi wyrostkami^[5].

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna. Kwitnie od maja do września. Rośnie w uprawach zbożowych, na odłogach, przydrożach i przytorzach^[5]. Gatunek charakterystyczny zespołu Caucalido-Scandicetum^[6].

Systematyka

Gatunek typowy monotypowego rodzaju Caucalis L., Sp. Pl. 240. 1 Mai 1753 (synonimy: Muitis Rafinesque, Nigera Bubani)^[7]. Rodzaj w obrębie rodziny selerowatych (baldaszkowatych) Apiaceae klasyfikowany jest do podrodziny Apioideae, plemienia Scandiceae i podplemienia Torilidinae^[3].

Zagrożenia i ochrona

Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006) w grupie gatunków wymierających, krytycznie zagrożonych (kategoria zagrożenia E)^[8]. W wydaniu z 2016 roku otrzymała kategorię CR (krytycznie zagrożony)^[9]. Znajduje się także w Polskiej czerwonej księdze roślin w kategorii EN (zagrożony)^[10].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Genus: Caucalis L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-07-03].
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając (red.) i inni, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e MarianM. Koczwara MarianM., Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 41 .
↑ WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 100, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .
↑ Caucalis. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-07-03].
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).

[grin-3] Genus: Caucalis L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-07-03].

[4] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając (red.) i inni, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[koczwara-5] MarianM. Koczwara MarianM., Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 41 .

[6] WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 100, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .

[ing-7] Caucalis. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-07-03].

[8] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[9] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[10] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]