Selerowce

Selerowce
	; Selery zwyczajne
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	selerowce
	Nazwa systematyczna
	Apiales ; Intr. Nat. Syst. Bot., ed. 2: 21. Jul 1836, nom. cons.
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Selerowce (Apiales Lindl.) – rząd roślin nasiennych, stanowiący jedną z linii rozwojowych kladu astrowych (asterids) odpowiadającego w ujęciu Ruggiero i in. nadrzędowi astropodobnych Asteranae. Należy tutaj 7 rodzin o dobrze poznanych i dowiedzionych relacjach filogenetycznych (pewnym wyjątkiem jest bazalna rodzina Pennantiaceae w niektórych analizach wykazująca bliskie związki z astrowcami Asterales). Do rzędu należy 494^[2]–522^[4] rodzajów i ok. 5,5 tys.^[2]–6 tys.^[4] gatunków tj. ok. 2,4% gatunków wszystkich dwuliściennych właściwych (eudicots)^[2]. Wiek grupy koronnej selerowców obliczany jest przez różnych autorów na ok. 80-117 milionów lat^[2].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Większość selerowatych to rośliny zielne, jednak we wszystkich rodzinach obecne są rośliny drzewiaste i drewnienie pędów jest w obrębie rzędu uznane za cechę plezjomorficzną. Brak przy tym w obrębie rzędu okazałych drzew. U wielu przedstawicieli rodziny występują kanały zawierające żywice, olejki eteryczne lub gumy (brak ich tylko w rodzinach bazalnych)^[4].
Liście: Zimozielone lub sezonowe^[4]. Skrętoległe, o blaszkach często podzielonych lub ząbkowanych, z nerwacją pierzastą^[2]. Przylistków zwykle brak. Nasady liści często są pochwiaste (nie u Pennantiaceae i części Pittosporaceae)^[4].
Kwiaty: Zebrane w szczytowe, rozgałęzione kwiatostany wiechowate, rzadziej wierzchotkowate, u rodzin araliowatych, selerowatych i Myodocarpaceae najczęściej baldachy^[4]. Kwiaty są drobne (do 1,5 cm średnicy), zazwyczaj pięciokrotne (wyjąwszy słupek), promieniste, jedno- lub obupłciowe. Kielich zwykle zredukowany, płatki korony wolne. Pręciki wolne z pylnikami otwierającymi się podłużnymi pęknięciami (z nielicznymi wyjątkami w przypadku Pittosporaceae)^[4]. Pyłek jest z reguły trójbruzdowy i kulisty^[4]. Słupek na ogół dolny (górny tylko u Pennantiaceae i wtórnie u Pittosporaceae), zbudowany z trzech owocolistków u rodzin bazalnych (przy czym u Pennantiaceae zredukowany do jednej komory płodnej) i dwóch w młodszych liniach rozwojowych^[2].
Owoce: Zazwyczaj rozłupnia z dwoma rozłupkami połączonymi karpoforem, poza tym jednonasienny pestkowiec lub jagoda^[2]. Za plezjomorfię uznawany jest jednonasienny pestkowiec typowy dla rodzin bazalnych^[4].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Relacje filogenetyczne w obrębie rzędu ustalone zostały dzięki zastosowaniu metod molekularnych na przełomie XX i XXI wieku. Wcześniejsze systemy klasyfikacyjne łączyły z zaliczanych tu współcześnie rodzin na ogół tylko selerowate Apiaceae i araliowate Araliaceae (na ich bliskie pokrewieństwo wskazał już Antoine Laurent de Jussieu w 1789). Bazalna w obrębie rzędu rodzina Pennantiaceae obejmuje tylko rodzaj Pennantia dawniej (od połowy XIX wieku) włączany zwykle do rodziny Icacinaceae^[4]. W niektórych analizach molekularnych plastydowego DNA wynika, rodzaj ten może być bliżej spokrewniony z astrowcami Asterales. Poza tą wątpliwością skład rzędu i relacje w jego obrębie pozostają stabilne w kolejnych wersjach systemów APG^[2].

Pozycja systematyczna rzędu według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Wraz m.in. z rzędami ostrokrzewowców Aquifoliales, astrowców Asterales i szczeciowców Dipsacales tworzy grupę euasterids II w obrębie kladu astrowych (asterids) należącego do dwuliściennych właściwych (eudicots)^[2]. W obrębie tej grupy stanowi klad siostrzany dla pary rzędów – szczeciowców Dipsacales i Paracryphiales^[2]^[4]. W systemach posługujących się tradycyjnymi rangami systematycznymi grupa euasterids II uznawana jest za podklasę Campanulidae^[4].

←

dereniowce Cornales

wrzosowce Ericales

?

Icacinales

?

Vahliales

Metteniusales

gariowce Garryales

goryczkowce Gentianales

psiankowce Solanales

	ogórecznikowce Boraginales

	jasnotowce Lamiales

ostrokrzewowce Aquifoliales

astrowce Asterales

twardziczkowce Escalloniales

Bruniales

selerowce Apiales

	Paracryphiales

	szczeciowce Dipsacales

Podział rzędu na rodziny według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)^[2]

selerowce

Pennantiaceae

Torricelliaceae

Griseliniaceae

Pittosporaceae – pospornicowate

Araliaceae – araliowate

	Myodocarpaceae

	Apiaceae – selerowate

Pozycja i podział w systemie Reveala (1998)

Rząd nie wyróżniony. Zaliczane tu obecnie rodziny umieszczone były w rzędach: araliowców (Araliales), dereniowców Cornales, Pittosporales i Torricelliales.

Pozycja i podział w systemie Cronquista (1981)

Gromada okrytonasienne Magnoliophyta Cronquist, klasa dwuliścienne Magnoliopsida, podklasa Rosidae, rząd selerowce Apiales z dwiema rodzinami: selerowate Apiaceae i araliowate Araliaceae.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-05] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-05] (ang.).
↑ James L. Reveal: Concordance of Family Names: A. USDA – APHIS – Concordance of Family Names. [dostęp 2010-04-16]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l V.V. Bittrich V.V., J.W.J.W. Kadereit J.W.J.W., Introduction to the Orders of this Volume, [w:] J.W.J.W. Kadereit, V.V. Bittrich (red.), Flowering Plants. Eudicots, The Families and Genera of Vascular Plants, t. 15, Springer, 2018, s. 1-6, DOI: 10.1007/978-3-319-93605-5_1, ISBN 978-3-319-93604-8 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-05] (ang.).

[apweb-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-05] (ang.).

[3] James L. Reveal: Concordance of Family Names: A. USDA – APHIS – Concordance of Family Names. [dostęp 2010-04-16]. (ang.).

[kader-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l V.V. Bittrich V.V., J.W.J.W. Kadereit J.W.J.W., Introduction to the Orders of this Volume, [w:] J.W.J.W. Kadereit, V.V. Bittrich (red.), Flowering Plants. Eudicots, The Families and Genera of Vascular Plants, t. 15, Springer, 2018, s. 1-6, DOI: 10.1007/978-3-319-93605-5_1, ISBN 978-3-319-93604-8 .

[1]

[2]

[3]

[4]