Zderzenie satelitów Iridium 33 i Kosmos 2251

Zderzenie satelitów Iridium 33 i Kosmos 2251 – pierwsze w historii bezpośrednie zderzenie dwóch sztucznych satelitów Ziemi, miało miejsce 10 lutego 2009. Do kolizji doszło między działającym amerykańskim Iridium 33 i nieczynnym rosyjskim wojskowym satelitą Kosmos 2251. Oba były satelitami telekomunikacyjnymi. Uległy całkowitemu zniszczeniu, a ich pozostałości stały się częścią kosmicznego śmietniska.

Zdarzenie miało miejsce o godzinie 16:56 UTC nad syberyjskim półwyspem Tajmyr, na wysokości 789 km. Wzajemna prędkość statków w momencie kolizji wynosiła około 11,6 km/s.

Skutki zderzenia

Szacuje się, że jego skutkiem powstało ponad 600 różnej wielkości szczątków. Istnieje niewielkie prawdopodobieństwo, że niektóre z nich przetną trajektorię Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Większe zaś, że szczątki mogą zderzyć się z innymi obiektami na zbliżonych orbitach. Orbity o wysokościach około 800 km są bardzo często wykorzystywane przez satelity telemetryczne i łącznościowe. Zagrożenie wobec jednego ze swoich satelitów zgłosiły Chiny.

Jurij Iwanow, rzecznik Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej, oskarżył stronę amerykańską (firma Iridium jest własnością rządu Stanów Zjednoczonych) o zaniedbanie i doprowadzenie do kolizji. Właściciel satelity Iridium poinformował o zderzeniu 11 lutego 2009, od razu zaznaczając, że incydent nie jest spowodowany żadnym błędem ani usterką satelity, ani jego obsługi.

Brak Iridium 33 w konstelacji mógł powodować chwilowe i ograniczone terytorialnie przerwy w świadczeniu usług telefonii satelitarnej. Zgodnie z zapowiedziami właściciela konstelacji, zastąpienie zniszczonego satelity nastąpiło 4 marca 2009.

Satelity

Kosmos 2251 był nieczynnym rosyjskim wojskowym satelitą łącznościowym typu Strzała-2M, o masie ok. 950 kg. Wystrzelony został 16 czerwca 1993. Działał około 2 lata.

Iridium 33 był czynnym satelitą telefonii satelitarnej konstelacji Iridium. Jego masa własna wynosiła 566 kg. Wystrzelony został 14 września 1997 roku.

Prędkość przy zderzeniu

Miejsce zderzenia się satelitów zwizualizowane programem GPS v2.41

Wzajemną prędkość satelitów przy zderzeniu można obliczyć, znając ich prędkość orbitalną i kąt zderzenia. Dla wysokości 789 km średnia prędkość orbitalna obu statków wynosiła 26 857 km/h, co wynika ze wzoru $v={\sqrt {\frac {G\times M}{r}}}.$ Wzajemny kąt orbit obu satelitów wyznaczono za pomocą oprogramowania do śledzenia satelitów, GPS v2.41, z użyciem danych o orbitach pochodzących z danych NORAD. Kąt ten wyniósł 102,2°. Prędkość można obliczyć, używając formuły $V=2v\times \sin \left({\frac {\alpha }{2}}\right),$ co daje 41 802 km/h, czyli 11,61 km/s.

Podobne kolizje

Znane są inne przypadki kolizji satelitów, jednak były one intencjonalne lub zdarzały się w trakcie prób połączenia dwóch statków kosmicznych, np. między satelitami DART a MUBLCOM, czy trzy incydenty podczas dokowania statków do stacji kosmicznej Mir: Progress M-24, Progress M-34, Sojuz TM-17. W 1996 zaś satelita Cerise zderzył się z kosmicznym śmieciem.

Bibliografia

• Breaking News: Two satellites collide in orbit – Spaceflight Now (ang.)
• US, Russian satellites collide in space – spacemart.com (ang.)

Linki zewnętrzne

• Iridium 33 – Cosmos 2251 Collision – Analytical Graphics, Inc. (AGI). agi.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-14)]. – wizualizacje dotyczące zderzenia satelitów (ang.)
• Wizualizacja zderzenia programem Google Earth. barnabu.co.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-16)]. (ang.)
• Zderzenie na orbicie dwóch satelitów. kosmonauta.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-29)]. (pol.)
• Zderzenie na orbicie dwóch satelitów – nowe fakty. kosmonauta.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-17)]. (pol.)