Zderzenie satelitów Iridium 33 i Kosmos 2251

Zderzenie satelitów Iridium 33 i Kosmos 2251 – pierwsze w historii bezpośrednie zderzenie dwóch sztucznych satelitów Ziemi, miało miejsce 10 lutego 2009. Do kolizji doszło między działającym amerykańskim Iridium 33 i nieczynnym rosyjskim wojskowym satelitą Kosmos 2251. Oba były satelitami telekomunikacyjnymi. Uległy całkowitemu zniszczeniu, a ich pozostałości stały się częścią kosmicznego śmietniska.

Zdarzenie miało miejsce o godzinie 16:56 UTC nad syberyjskim półwyspem Tajmyr, na wysokości 789 km. Wzajemna prędkość statków w momencie kolizji wynosiła około 11,6 km/s.

Skutki zderzenia

Szacuje się, że jego skutkiem powstało ponad 600 różnej wielkości szczątków^[1]. Istnieje niewielkie prawdopodobieństwo, że niektóre z nich przetną trajektorię Międzynarodowej Stacji Kosmicznej^[2]. Większe zaś, że szczątki mogą zderzyć się z innymi obiektami na zbliżonych orbitach. Orbity o wysokościach około 800 km są bardzo często wykorzystywane przez satelity telemetryczne i łącznościowe^[3]. Zagrożenie wobec jednego ze swoich satelitów zgłosiły Chiny^[4].

Jurij Iwanow, rzecznik Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej, oskarżył stronę amerykańską (firma Iridium jest własnością rządu Stanów Zjednoczonych) o zaniedbanie i doprowadzenie do kolizji^[5]. Właściciel satelity Iridium poinformował o zderzeniu 11 lutego 2009, od razu zaznaczając, że incydent nie jest spowodowany żadnym błędem ani usterką satelity, ani jego obsługi.

Brak Iridium 33 w konstelacji mógł powodować chwilowe i ograniczone terytorialnie przerwy w świadczeniu usług telefonii satelitarnej. Zgodnie z zapowiedziami właściciela konstelacji, zastąpienie zniszczonego satelity nastąpiło 4 marca 2009^[6].

Satelity

Kosmos 2251 był nieczynnym rosyjskim wojskowym satelitą łącznościowym typu Strzała-2M, o masie ok. 950 kg. Wystrzelony został 16 czerwca 1993. Działał około 2 lata.

Iridium 33 był czynnym satelitą telefonii satelitarnej konstelacji Iridium. Jego masa własna wynosiła 566 kg. Wystrzelony został 14 września 1997 roku.

Osobne artykuły: Kosmos 2251 i Iridium 33.

Prędkość przy zderzeniu

Wzajemną prędkość satelitów przy zderzeniu można obliczyć, znając ich prędkość orbitalną i kąt zderzenia. Dla wysokości 789 km średnia prędkość orbitalna obu statków wynosiła 26 857 km/h, co wynika ze wzoru $v={\sqrt {\frac {G\times M}{r}}}.$ Wzajemny kąt orbit obu satelitów wyznaczono za pomocą oprogramowania do śledzenia satelitów, GPS v2.41, z użyciem danych o orbitach pochodzących z danych NORAD. Kąt ten wyniósł 102,2°. Prędkość można obliczyć, używając formuły $V=2v\times \sin \left({\frac {\alpha }{2}}\right),$ co daje 41 802 km/h, czyli 11,61 km/s.

Podobne kolizje

Znane są inne przypadki kolizji satelitów, jednak były one intencjonalne lub zdarzały się w trakcie prób połączenia dwóch statków kosmicznych, np. między satelitami DART a MUBLCOM^[7], czy trzy incydenty podczas dokowania statków do stacji kosmicznej Mir: Progress M-24, Progress M-34, Sojuz TM-17. W 1996 zaś satelita Cerise zderzył się z kosmicznym śmieciem^[8].

Przypisy

↑ U.S. Satellite Destroyed in Space Collision. SPACE.com, 2009-02-11. [dostęp 2010-11-11]. (ang.).
↑ Kosmiczne śmieci zagrażają Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. gazeta.pl, 2009-02-12. [dostęp 2010-11-11].
↑ Wreckage of two satellites in orbit poses serious threat to other – spacedaily.com.
↑ China alert on U.S.-Russian satellite collision (ang.) – Xinhuanet.com.
↑ Collision Possibly Caused By US Satellite’s Crash Into Junk Orbit – spacemart.com.
↑ Iridium Provides Update On Satellite Constellation. spacemart.com, 2009-03-10. [dostęp 2009-03-10]. (ang.).
↑ Overview of the DART Mishap Investigation Results.
↑ Collision of Cerise with Space Debris – SAO/NASA Astrophysics Data System (ADS).

Bibliografia

Breaking News: Two satellites collide in orbit – Spaceflight Now (ang.)
US, Russian satellites collide in space – spacemart.com (ang.)

Linki zewnętrzne

Iridium 33 – Cosmos 2251 Collision – Analytical Graphics, Inc. (AGI). agi.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-14)]. – wizualizacje dotyczące zderzenia satelitów (ang.)
Wizualizacja zderzenia programem Google Earth. barnabu.co.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-16)]. (ang.)
Zderzenie na orbicie dwóch satelitów. kosmonauta.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-29)]. (pol.)
Zderzenie na orbicie dwóch satelitów – nowe fakty. kosmonauta.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-17)]. (pol.)

[spacecom-1] U.S. Satellite Destroyed in Space Collision. SPACE.com, 2009-02-11. [dostęp 2010-11-11]. (ang.).

[gazeta-2] Kosmiczne śmieci zagrażają Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. gazeta.pl, 2009-02-12. [dostęp 2010-11-11].

[3] Wreckage of two satellites in orbit poses serious threat to other – spacedaily.com.

[4] China alert on U.S.-Russian satellite collision (ang.) – Xinhuanet.com.

[5] Collision Possibly Caused By US Satellite’s Crash Into Junk Orbit – spacemart.com.

[6] Iridium Provides Update On Satellite Constellation. spacemart.com, 2009-03-10. [dostęp 2009-03-10]. (ang.).

[7] Overview of the DART Mishap Investigation Results.

[8] Collision of Cerise with Space Debris – SAO/NASA Astrophysics Data System (ADS).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]