Żyłecznik halny
.JPG)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
żyłecznik halny |
| Nazwa systematyczna | |
| Alectoria ochroleuca (Hoffm.) A. Massal. Sched. critic. 2: 47 (1855) | |
.jpg)
Żyłecznik halny (Alectoria ochroleuca (Hoffm.) A. Massal.) – gatunek grzybów należący do rodziny tarczownicowatych (Parmeliaceae)[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[2].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Parmeliaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1784 r. Hoffmann nadając mu nazwę Lichen ochroleucus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1855 r. Massalongo, przenosząc go do rodzaju Alectoria[1].
Niektóre synonimy naukowe[3]:
- Bryopogon ochroleucus (Hoffm.) Link 1833
- Cornicularia ochroleuca (Hoffm.) DC. 1805
- Evernia ochroleuca (Hoffm.) Fr. 1831
- Lichen ochroleucus Hoffm. 1784
- Parmelia ochroleuca (Hoffm.) Ach. 1803
- Usnea ochroleuca Hoffm. 1791
Nazwa polska według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski[2].
W opracowaniach naukowych wyróżniono wiele odmian i form tego gatunku, Index Fungorum jednak wszystkie uznaje je za synonimy[3].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Plecha zawierająca glony protokokkoidalne jest sztywna, krucha, krzaczkowata i tworzy kępki lub murawy o wysokości do 8 cm. Z podłożem związana jest słabo. Tworzy liczne i nieregularne rozgałęzienia o wzniesionych lub zwisających gałązkach. Jest sinozielonej, żółtozielonej lub żywo zielonej barwy, końce gałązek słabo czerniejące. Gałązki mają grubość 0,5–2 mm i na przekroju są obłe, często jednak spłaszczone. Na powierzchni występują wypukłości, dołeczki, sęczki, zmarszczki. Silnie i nagle ścienione końce gałązek są powyginane w różne strony. Zawsze znajdują się na nich wypukłe pseudocyfelle wyglądające jak białawe blizny[4].
Soralia są duże, półkoliste i mączyste, występują jednak bardzo rzadko. Apotecja lekanorowe wyrastają bocznie, mają średnicę 4–10 mm, brzeżek cienki i gładki, w Polsce jednak nie pojawiają się. W worku są 2–4 jednokomórkowe zarodniki o rozmiarach 28–42 × 12–24 μm[4].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Gatunek arktyczno-górski, rosnący w tundrze i w górach[4]. Występuje na półkuli północnej; w Ameryce Północnej, Azji i Europie (w tym również na Grenlandii i wyspach Morza Arktycznego) i w paśmie górskim Andy i Apeniny. Występuje również w Japonii, na Filipinach i na jednej z wysp wokół Antarktydy[5]. W Polsce występuje wyłącznie w Tatrach, Karkonoszach i na Babiej Górze i jest tutaj częsty. Był gatunkiem ściśle chronionym[6], od 9 października 2014 r. został wykreślony z listy gatunków porostów chronionych[7].
Porost naziemny. Rośnie na kwaśnych i jałowych glebach, w piętrze halnym, w miejscach narażonych na silne wiatry[4]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status LC – słabo zagrożony[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
- ↑ a b Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland. Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
- ↑ a b Species Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
- ↑ a b c d Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].
- ↑ Załączniki nr 1 i 2 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1765)
- ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.