Gustav Vilbaste
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Specjalność: botanika, pedagogika, publicystyka, językoznawstwo | |
| Alma Mater |
Uniwersytet w Tartu |
| Doktorat |
1929 – botanika |
| Okres zatrudn. |
1936–1945 |
| Inspektor ds. ochrony środowiska | |
Gustav Vilbaste, wcześniej Gustav Vilberg (ur. 3 września 1885 w Haavakannu, zm. 21 lutego 1967 w Tallinnie) – estoński botanik, pierwszy estoński etnobiolog, nauczyciel i językoznawca.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Gustav Vilbaste urodził się 3 września 1885 roku jako Gustav Vilberg w parafii Kuusalu w północnej Estonii[1] w Haavakannu[2]. Był piątym dzieckiem w rodzinie rybaka[1]. Pierwsze nauki pobierał w czteroletniej szkole wiejskiej w Saunja[1]. W wieku 12 lat zaczął pracować, lecz trzy lata później powrócił do szkoły i w 1903 roku uzyskał dyplom nauczyciela[1].
Przez kolejne 10 lat pracował jako nauczyciel, a później kontynuował edukację w Tartu[1]. Naukę przerwała I wojna światowa[1]. Brał udział w wojnie estońsko-bolszewickiej[3].
Po zakończeniu działań wojennych Vilbaste rozpoczął studia na uniwersytecie w Tartu – w latach 1919–1926 studiował matematykę i nauki przyrodnicze[3]. W okresie tym dużo podróżował po Estonii i pisał reportaże, które publikowała gazeta „Postimees”[3]. Studia i podróże opłacał, pracując jako nauczyciel języków (1991–1920), jako guwerner, jako młodszy asystent na uniwersyteckim instytucie biologii (1920–1923) a później jako redaktor czasopisma „Loodus” (1922–1924)[3]. W latach 1925–1927 był również dyrektorem uniwersytetu publicznego Virumaa[3].
Następnie, na własny koszt, kształcił się dalej w zakresie botaniki na Uniwersytecie Wiedeńskim, gdzie w 1929 roku zdobył tytuł doktora na podstawie pracy „Erneuerung der Loodvegetation durch Keimlinge in Ost-Harrien (Estland)”[3].
Był jednym z najlepszych specjalistów od flory estońskiej i po powrocie do Estonii otrzymał stypendium, by przygotować się do pracy akademickiej[3]. Wówczas przeprowadził badania flory Szwecji, Finlandii i Łotwy[3]. W latach 20. i 30. XX w. brał również udział w ekspedycjach do Austrii, Polski i Czechosłowacji oraz na Litwę[3]. Pomimo swoich kwalifikacji nie uzyskał stanowiska na uniwersytecie[3].
Powrócił do pracy nauczycielskiej, ucząc przyrody i geografii w dwóch szkołach w Tartu[3]. Publikował artykuły, w których często nie zgadzał się z pracami przedstawicieli głównego nurtu akademickiego[3]. Założył własne wydawnictwo Loodusevaatleja (tłum. „Obserwator natury”), w którym w latach 1936–1938 wydawał czasopismo popularno-naukowe[3]. Działalność wydawniczą zakończył z powodu problemów finansowych[3]. W 1935 roku na fali „estonifikacji” zmienił nazwisko z Vilberg na Vilbaste[1].
W 1936 roku został mianowany pierwszym (i jedynym) inspektorem ds. ochrony środowiska[3]. Funkcję tę sprawował przez prawie 10 lat, aż do jej likwidacji w 1940 roku przez reżim sowiecki[4]. Jako inspektor przyczynił się do kompilacji listy gatunków chronionych, a także do utworzenia w 1939 roku ogrodu zoologicznego[4].
W latach 1941–1942 pracował ponownie jako nauczyciel, by powrócić na stanowisko inspektora, przywrócone przez reżim nazistowski[4]. Stanowisko zostało ostatecznie zlikwidowane w 1945 roku[4]. Po utworzeniu wydziału botaniki Estońskiego Muzeum Historii Naturalnej objął jego kierownictwo[4]. W 1950 roku przeszedł na emeryturę[4].
Vilbaste zmarł 21 lutego 1967 roku w Tallinnie[2].
Działalność[edytuj | edytuj kod]
Od 1907 roku Vilbaste systematycznie zbierał estońskie nazwy roślin w odpowiedzi na akcje Estońskiego Towarzystwa Studentów Üleskutse, by stworzyć pełny wykaz nazw[4]. Pierwszy wykaz nazw estońskich roślin został wydany w 1917 roku, a Vilbaste wzmiankowany jako jeden z czterech głównych korespondentów, którzy przyczynili się do jego powstania[5]. W latach późniejszych sam organizował akcje zbierania nazw, opisów ich zastosowania, wszelkich informacji na ich temat oraz samych okazów[6]. Pomagali mu nauczyciele wiejscy i uczniowie[7]. W 1950 roku napisał rozprawę na temat dzikich roślin jadalnych, która jednak nie ukazała się drukiem[7]. Jego monografia o lokalnym nazewnictwie roślin została wydana w 1993 roku – prawie 30 lat po jego śmierci[7].
Vilbaste był pierwszym estońskim etnobiologiem[8] i jest uznawany za „ojca etnobiologii” w Estonii[9]. Opublikował ponad 1400 publikacji, w tym 29 książek i broszur[10].
Wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]
- członek Estońskiego Towarzystwa Języka Ojczystego[5]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g Kalle 2014 ↓, s. 201.
- ↑ a b Eesti biograafiline andmebaas ISIK ↓.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Kalle 2014 ↓, s. 202.
- ↑ a b c d e f g Kalle 2014 ↓, s. 203.
- ↑ a b Kalle 2014 ↓, s. 204.
- ↑ Kalle 2013 ↓, s. 222.
- ↑ a b c Sõukand 2016 ↓, s. 23.
- ↑ Sõukand 2016 ↓, s. 20.
- ↑ Anderson 2012 ↓.
- ↑ Kalle 2014 ↓, s. 223.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Raivo Kalle, Renata Sõukand: A Schoolteacher with a Mission Gustav Vilbaste (1885–1967) and ethnobotany in Estonia. W: Ingvar Svanberg, Łukasz Łuczaj (red.): Pioneers in European Ethnobiology. Uppsala University, 2014, seria: ACTA UNIVERSITATIS UPSALIENSIS Uppsala Studies on Eastern Europe. (ang.).
- VILBASTE, GUSTAV. W: Eesti biograafiline andmebaas ISIK. Eesti Kirjandusmuuseum. [dostęp 2019-06-20]. (est.).
- Renata Sõukand, Raivo Kalle: Changes in the Use of Wild Food Plants in Estonia: 18th - 21st Century. Springer, 2016. ISBN 978-3-319-33949-8. [dostęp 2019-06-20]. (ang.).
- E. N. Anderson, Deborah Pearsall, Eugene Hunn, Nancy Turner: Ethnobiology. John Wiley & Sons, 2012. ISBN 978-1-118-01586-5. [dostęp 2019-06-20]. (ang.).
- Raivo Kalle, Renata Sõukand. collectors of Estonian folk Botanical Knowledge. „Baltic Journal of European Studies”. 19 (1), s. 213–229, 2013. Tallinn University of Technology. ISSN 2228-0588. [dostęp 2019-06-20]. (ang.).