Worek grzyba: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
przypisy na koniec, drobne redakcyjne |
drobne merytoryczne |
||
| Linia 20: | Linia 20: | ||
* u niektórych na szczycie worków znajduje się specjalny [[aparat apikalny]] uwalniający zarodniki<ref name=fito /> |
* u niektórych na szczycie worków znajduje się specjalny [[aparat apikalny]] uwalniający zarodniki<ref name=fito /> |
||
Worki występują również u grzybów jednokomórkowych (np. u [[drożdże|drożdży]]), w tym przypadku workiem jest błona komórki macierzystej<ref name=mal />. |
Worki występują również u grzybów jednokomórkowych (np. u [[drożdże|drożdży]]), w tym przypadku workiem jest błona komórki macierzystej<ref name=mal />. Worki większości ''[[Pezizomycotina]]'' rozwijają się po utworzeniu [[pastorałka (grzyby)|pastorałek]] u ich podstawy. Gatunki ''[[Taphrinomycotina]]'' i ''[[Saccharomycotina]]'' nie tworzą pastorałek<ref name=haw />. |
||
== Przypisy == |
== Przypisy == |
||
| Linia 26: | Linia 26: | ||
<ref name=fito>{{Cytuj |redaktor = Selim Kryczyński, Zbigniew Weber |tytuł = Fitopatologia. Podstawy fitopatologii |wolumin = 1 |miejsce = Poznań |wydawca = Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne |data = 2010 |isbn = 978-83-09-01063-0}}</ref> |
<ref name=fito>{{Cytuj |redaktor = Selim Kryczyński, Zbigniew Weber |tytuł = Fitopatologia. Podstawy fitopatologii |wolumin = 1 |miejsce = Poznań |wydawca = Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne |data = 2010 |isbn = 978-83-09-01063-0}}</ref> |
||
<ref name=gum>{{Cytuj |autor = [[Barbara Gumińska]]; [[Władysław Wojewoda]] |tytuł = Grzyby i ich oznaczanie |miejsce = Warszawa |wydawca = PWRiL |data = 1985 |isbn = 83-09-00714-0}}</ref> |
<ref name=gum>{{Cytuj |autor = [[Barbara Gumińska]]; [[Władysław Wojewoda]] |tytuł = Grzyby i ich oznaczanie |miejsce = Warszawa |wydawca = PWRiL |data = 1985 |isbn = 83-09-00714-0}}</ref> |
||
<ref name=haw>{{cytuj |autor = D.L. Hawksworth |tytuł = Ascomycete Systematics: Problems and Perspectives in the Nineties |data = 2013 |wydawca = Springer |s = 116 |isbn = 978-1-4757-9290-4}}</ref> |
|||
<ref name=mal>{{Cytuj |autor = Edmund Malinowski |tytuł = Anatomia roślin |miejsce = Warszawa |wydawca = PWN |data = 1966}}</ref> |
<ref name=mal>{{Cytuj |autor = Edmund Malinowski |tytuł = Anatomia roślin |miejsce = Warszawa |wydawca = PWN |data = 1966}}</ref> |
||
<ref name=mar>{{Cytuj |autor = Joanna Marcinkowska |tytuł = Oznaczanie rodzajów grzybów sensu lato ważnych w fitopatologii |miejsce = Warszawa |wydawca = PWRiL |data = 2012 |isbn = 978-83-09-01048-7}}</ref> |
<ref name=mar>{{Cytuj |autor = Joanna Marcinkowska |tytuł = Oznaczanie rodzajów grzybów sensu lato ważnych w fitopatologii |miejsce = Warszawa |wydawca = PWRiL |data = 2012 |isbn = 978-83-09-01048-7}}</ref> |
||
Wersja z 22:08, 26 lut 2023
Worek (łac. ascus)– specjalna komórka o charakterze zarodni, w której w wyniku rozmnażania płciowego zwanego askogamią powstają haploidalne zarodniki – askospory. Worki wytwarzane są przez grzyby z gromady workowców (Ascomycota)[1]. Liczba zarodników w worku jest stała; najczęściej jest to 8 zarodników, rzadziej 4 lub 6[2], zdarzają się jednak również inne liczby zarodników, np. u wielosporka brunatnego w jednym worku powstaje ponad 100 zarodników[3]. U niektórych grzybów o prostej budowie, jak np. u szpetczaków (Taphriniomycota), worki ustawione są gęsto obok siebie, nie tworząc żadnej struktury. U większości gatunków grzybów jednak worki tworzą bardziej złożone struktury zwane owocnikami (askokarpami). W owocnikach tych oprócz worków znajdują się różne inne strzępki określane nazwą hamatecjum[4].
- Kształt worka
Worki najczęściej mają kształt cylindryczny, ale u różnych grup grzybów mają też inne kształty: kulisty, jajowaty, odwrotnie jajowaty, gruszkowaty, maczugowaty. Kuliste lub niemal kuliste worki przeważnie występują w owocnikach typu klejstotecjum i są w nich ułożone bezładnie. Worki o wydłużonym kształcie występują w owocnikach typu apotecjum, perytecjum, pseudotecjum i zazwyczaj są w nich ułożone regularnie. Z podstawy owocnika worki wyrastają w postaci pęczka, lub palisadowo[4].
- Budowa ścian worków
W zależności od budowy ściany worka wyróżniono 3 typy worków
- worki prototunikowe (pierwościenne) – mają jednowarstwową ścianę zanikającą podczas dojrzewania worka
- worki unitunikowe (jednościenne) – mają podwójną ścianę (egzotunikę i endotunikę), ale jednolitą, nie rozwarstwiającą się podczas dojrzewania zarodników. Na szczycie posiadają aparat apikalny biorący udział w uwalnianiu zarodników
- worki bitunikowe (dwuścienne) – mają podwójną ścianę, która podczas dojrzewania zarodników rozwarstwia się. Wewnętrzna ściana jest gruba i elastyczna, a zewnętrzna cienka i sztywna. W dojrzałym worku ściana zewnętrzna pęka, a wewnętrzna gwałtownie się rozpręża wyrzucając zarodniki jak z procy (tak wyrzucane zarodniki to balistospory)[4].
- Uwalnianie zarodników
Dojrzałe zarodniki wydostają się z worków na różne sposoby:
- przez otwór na szczycie worka
- u niektórych ściana komórkowa na szczycie dojrzałych worków pęka tworząc ujście dla zarodników
- u niektórych worki są nietrwałe i po dojrzeniu zarodników ich ściany ulegają rozpuszczeniu (proces ten nazywa się lizą)
- u niektórych worki posiadają na szczycie otwierające się wieczko (operculum)
- u niektórych na szczycie worków znajduje się specjalny aparat apikalny uwalniający zarodniki[1]
Worki występują również u grzybów jednokomórkowych (np. u drożdży), w tym przypadku workiem jest błona komórki macierzystej[5]. Worki większości Pezizomycotina rozwijają się po utworzeniu pastorałek u ich podstawy. Gatunki Taphrinomycotina i Saccharomycotina nie tworzą pastorałek[6].
Przypisy
- ↑ a b Selim Kryczyński, Zbigniew Weber (red.), Fitopatologia. Podstawy fitopatologii, t. 1, Poznań: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2010, ISBN 978-83-09-01063-0.
- ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Hanna Wójciak, Porosty, mszaki, paprotniki, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, ISBN 978-83-7073-552-4.
- ↑ a b c Joanna Marcinkowska, Oznaczanie rodzajów grzybów sensu lato ważnych w fitopatologii, Warszawa: PWRiL, 2012, ISBN 978-83-09-01048-7.
- ↑ Edmund Malinowski, Anatomia roślin, Warszawa: PWN, 1966.
- ↑ D.L. Hawksworth, Ascomycete Systematics: Problems and Perspectives in the Nineties, Springer, 2013, s. 116, ISBN 978-1-4757-9290-4.