Actiones ficticiae

Actiones ficticiae – powództwa oparte na fikcji. W prawie rzymskim była to grupa powództw opartych na prawie pretorskim (actiones honorariae), których pretor udzielał modyfikując jakieś istniejące powództwo (actio utilis). Modyfikacja polegała na fikcyjnym założeniu istnienia jakiegoś elementu, który w rzeczywistości nie miał miejsca, a był niezbędny dla danego dochodzenia danego roszczenia^[1]. Pretor polecał w formułce wyznaczonemu sędziemu traktować sprawę tak, jak gdyby fingowany element istniał rzeczywiście (bądź istniejący element nie istniał).

Najbardziej charakterystycznym przykładem powództwa opartego na fikcji, z tego okresu, jest actio Publiciana, gdzie fikcyjnie przyjmowano, że posiadacz rzeczy jest jej właścicielem (że upłynął czas niezbędny do zasiedzenia)^[2].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Władysław Rozwadowski "Prawo rzymskie" Wydanie II. Poznań 1992 ISBN 83-01-10031-1

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Gaius Instytucje IV, 37: Takoż fikcyjnie przyjmuje się, że cudzoziemiec jest obywatelem rzymskim, ilekroć wszczynałby albo wszczynano by spór z nim z takiego tytułu, z jakiego ustanowione zostało przez nasze ustawy powództwo, jeżeli tylko słuszne będzie, aby to powództwo było na cudzoziemców rozciągnięte. Na przykład, jeżeli cudzoziemiec wszczynałby albo przeciw niemu wszczynano by proces o kradzież, formułka brzmiała by: "Niech [N.] będzie sędzią. Jeśli się okaże, że Luciuszowi Tytusowi została przez Diona, syna Hermeusa, lub za jego radą i pomocą popełniona kradzież złotej czary, z którego to powodu, gdyby był obywatelem Rzymskim, miał obowiązek jako złodziej zawrzeć ugodę w sprawie odszkodowania (itd.)" Takoż jeśli cudzoziemiec wszczynałby proces o kradzież, finguje się obywatelstwo rzymskie. Podobnie, jeśli na podstawie lex Aquilia cudzoziemiec wszczynałby albo przeciw niemu wszczynano by proces o bezprawne wyrządzenie szkody szkody, udziela się powództwa, przyjmując fikcję obywatelstwa rzymskiego.
Gaius Institutiones IV, 37: Item civitas Romana peregrino fingitur, si eo nomine agat aut cum eo agatur, quo nomine agat aut cum eo agatur, quo nomine nostris legibus actio constituta est, si modo iustum sit eam actionem etiam ad peregrinum extendi. Velut si furti agat peregrinus aut cum eo agatur: Iudex esto. Si paret Lucio Tito a Dione, Hermaei fili, furtum factum esse paterae aureae, quam ob rem eum, si civis Romanus esset, pro fure damnum decidere oporteret et reliqua. Item peregrinus furti agat, civitas ei Romana fingitur. Similiter si ex lege Aquilia peregrinus damni iniuriae agat aut cum eo agatur, ficta civitate Romana iudicium datur.
↑ Gaius, Instytucje IV, 36:Takoż finguje się zasiedzenie w tym powództwie, które zwie się publicjańskim (...).
Gaius, Institutiones IV, 36: Item usucapio fingitur in ea actione quae Publiciana vocatur (...).

[1] Gaius Instytucje IV, 37: Takoż fikcyjnie przyjmuje się, że cudzoziemiec jest obywatelem rzymskim, ilekroć wszczynałby albo wszczynano by spór z nim z takiego tytułu, z jakiego ustanowione zostało przez nasze ustawy powództwo, jeżeli tylko słuszne będzie, aby to powództwo było na cudzoziemców rozciągnięte. Na przykład, jeżeli cudzoziemiec wszczynałby albo przeciw niemu wszczynano by proces o kradzież, formułka brzmiała by: "Niech [N.] będzie sędzią. Jeśli się okaże, że Luciuszowi Tytusowi została przez Diona, syna Hermeusa, lub za jego radą i pomocą popełniona kradzież złotej czary, z którego to powodu, gdyby był obywatelem Rzymskim, miał obowiązek jako złodziej zawrzeć ugodę w sprawie odszkodowania (itd.)" Takoż jeśli cudzoziemiec wszczynałby proces o kradzież, finguje się obywatelstwo rzymskie. Podobnie, jeśli na podstawie lex Aquilia cudzoziemiec wszczynałby albo przeciw niemu wszczynano by proces o bezprawne wyrządzenie szkody szkody, udziela się powództwa, przyjmując fikcję obywatelstwa rzymskiego.
Gaius Institutiones IV, 37: Item civitas Romana peregrino fingitur, si eo nomine agat aut cum eo agatur, quo nomine agat aut cum eo agatur, quo nomine nostris legibus actio constituta est, si modo iustum sit eam actionem etiam ad peregrinum extendi. Velut si furti agat peregrinus aut cum eo agatur: Iudex esto. Si paret Lucio Tito a Dione, Hermaei fili, furtum factum esse paterae aureae, quam ob rem eum, si civis Romanus esset, pro fure damnum decidere oporteret et reliqua. Item peregrinus furti agat, civitas ei Romana fingitur. Similiter si ex lege Aquilia peregrinus damni iniuriae agat aut cum eo agatur, ficta civitate Romana iudicium datur.

[2] Gaius, Instytucje IV, 36:Takoż finguje się zasiedzenie w tym powództwie, które zwie się publicjańskim (...).
Gaius, Institutiones IV, 36: Item usucapio fingitur in ea actione quae Publiciana vocatur (...).

[1]

[2]