Arsamuch (postać)
Arsamuch – postać z powieści Teodora Parnickiego Twarz księżyca, żyjący na przełomie II i III wieku król chorezmijski, z dynastii Swijaszydów, dla którego wzorem był rzeczywisty władca Chorezmu.
Związki rodzinne Arsamucha[edytuj | edytuj kod]
| Dziadek Arsamucha | |||||||||||
| Żona (później w konflikcie) |
∞ | Ojciec Arsamucha (starszy brat) |
Stryj Arsamucha (gr. Samasaryston) |
||||||||
| Arsamuch | Siostra Arsamucha (gr.: Deipilia) |
Ardaszyr (niewolnik Chozroesa) |
|||||||||
| Kapłanka buddyjska (Greczynka) |
∞ | Wazamar (prawnie syn Chozroesa) |
|||||||||
| ? | |||||||||||
| Mitroania | |||||||||||
Wojna domowa w Chorezmii[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Opowieść o losach Arsamucha rozpoczyna się podziałem kraju przez dziadka pomiędzy ojca i stryja Arsamucha. Ponieważ ojciec skłaniał się ku sojuszowi z Kuszanami, stryj udał się na wschód, by wymusić pomoc militarną od Chińczyków. Ci postanowili jednak poprzeć malutkiego Arsamucha i jego matkę, skonfliktowaną z mężem. Jednocześnie rozpuścili plotkę, że Arsamuch jest synem młodszego brata, a jego samego wykastrowali. Stryj zniknął jakiś czas później, w czasie misji do Babilonii.[1].
Ojciec Arsamucha, zagrożony w swym panowaniu, ogłosił dziedziczką tronu swą córkę. Matka Arsamucha schroniła się wraz z chłopcem pod opiekę Kuszanów, oskarżając męża o konszachty z Partami. Kuszanie oblegli ojca w stolicy, ale musieli się wycofać po długim oblężeniu. Król wziął odwet na wrogach: zastąpił emblemat białej lilii – czerwoną, wygnał mnichów buddyjskich, a wsparł magów i kapłanów Anaity. Córkę obiecał jednocześnie synowi króla Alanów i władcy Kofenu. W następnym roku Kuszanie wprowadzili na tron Arsamucha[1].
Po objęciu rządów[edytuj | edytuj kod]
Po objęciu rządów Arsamuch przyjął jako swój znak białą lilię dawnego stronnictwa chińskiego i zaczął prześladować zwolenników czerwonej. Przywołał z wygnania mnichów buddyjskich. Nie targnął się jedynie na Anaitę partyjską, powstrzymany przez naczelnego kapłana rzezańca, otoczonego przez lwy. Przeciw dwóm zalotnikom siostry wyruszyły dwie wyprawy zbrojne kuszańsko-chorezmijskie. Kofen przyjął kuszańskiego namiestnika krwi królewskiej. Wyprawa na Alanów zakończyła się klęską. Ojciec Arsamucha zbiegł do Parykeny, gdzie zginął po latach w czasie rzezi urzędników chińskich. Jego brat, rzezaniec, niespokojny o życie siostry Arsamucha, porwał ją i w kapłańskim stroju zbiegł z kraju[2].
Jakiś czas potem kuszański namiestnik Kofenu zaatakował Kuszany i rozpętała się tam wojna domowa. Wojna domowa i najazd Hunów zza Wielkiego Muru pogrążyły również w stan chaosu Chiny. Chorezmia zaznała niezależności. Arsamuch ograniczył wpływy mnichów buddyjskich, a przywrócił znaczenie kapłanom Anaity. Poślubił córkę namiestnika Kofenu, który został władcą Kuszanów. Nie miał spokoju jedynie ze strony matki, która buntowała przeciw niemu kolejne żony i synów. Żony wyganiał, a zbuntowanych synów oddawał teściowi na służbę wojskową, podczas której ginęli[3].
Kryzys wewnętrzny[edytuj | edytuj kod]
Czara się przelała, gdy jego umiłowana żona, Kuszanka, zaszedłszy w ciążę, zbiegła z pałacu i z barki na Oksosie ogłosiła się, w imieniu nienarodzonego dziecka, wraz ze świekrą, jedyną strażniczką praw lennych kuszańskiego króla królów. Arsamuch był zmuszony wypuścić matkę z wieży. Ta zburzyła jego pałac i zbiegła za Oksos do Baktrii, gdzie przejęła od synowej wnuka i z ręki króla królów królestwo syna w lenno. Arsamuch wszczął poszukiwania siostry i znalazł ją synową Brata Słońca i Księżyca Arsacydy. Cofnął więc przysięgę na wierność złożoną teściowi i ogłosił się lennikiem króla Babilonii i Iranu, Arsacydy. Doprowadzony do ostateczności chwycił się desperackich środków. Wtargnął do Baktrii i ogarnął wojsko jej kuszańskiego namiestnika. Na czele tak powiększonej armii, zaatakował Kuszany i zawładnął siedzibą i osobą małego następcy tronu króla królów. Władca kuszański wymienił go na syna Arsamucha i jego matkę. Arsamuch wysłał swego syna i dziedzica wraz z żoną pod silną strażą na dwór babiloński[4].
Testament[edytuj | edytuj kod]
Przed śmiercią Arsamuch ogłosił swym następcą siostrzeńca Wazamara. Gdyby król umarł w czasie małoletniości chłopca, władzę w jego imieniu mieli sprawować siostra Arsamucha, z grecka zwana Deipilią i jej mąż Diomedes Chozroes. Do rady miał też wejść, gdyby żył stryj Arsamucha, zwany z grecka Samasarystonem. Wprowadzając greckie akcenty do swego testamentu Arsamuch zgłaszał pretensje do greckiego tytułu kaizara, do którego pewne prawo dawało dawne małżeństwo władcy chorezmijskiego z córką Platona Helioklidy. Arsamuch zmarł w 234 roku, krótko po jego śmierci Chorezm najechał perski Sasanida. Przeciwdziałając próbie unieważnienia swego testamentu Arsamuch wysłał siostrzeńca z misją dyplomatyczną daleko na zachód[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Parnicki 1961 ↓, s. 25-30.
- ↑ Parnicki 1961 ↓, s. 30-32.
- ↑ Parnicki 1961 ↓, s. 36-38.
- ↑ Parnicki 1961 ↓, s. 39-42.
- ↑ Parnicki 1961 ↓, s. 42-45.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Teodor Parnicki: Twarz księżyca: powieść z wieków III–IV. Cz. 1. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1961.