Dom Oppenheimów we Wrocławiu
 nr rej. A 3139/123 z 15.02.1962[1]
| |
 Dom Oppenheimów | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Typ budynku |
kamienica mieszkalno-usługowa |
| Styl architektoniczny | |
| Kondygnacje |
6 |
| Powierzchnia użytkowa |
z oficyną ok. 1050 m² |
| Ważniejsze przebudowy |
XVIII wiek, renowacja w latach 2013–2018 |
| Kolejni właściciele |
Rodzina Oppenheim |
| Obecny właściciel |
Viola Wojnowski |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
 51°06′35,4″N 17°01′46,0″E/51,109833 17,029444
| |
| Strona internetowa | |
Kamienica Oppenheimów – zabytkowa kamienica znajdująca się przy Placu Solnym 4 we Wrocławiu.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwszy budynek na działce nr 4[a] został wzniesiony na przełomie XIV i XV wieku[3] według Wojciecha Brzezowskiego; mogło to być już w XIII wieku[4]. Późnogotyckie i renesansowe relikty zachowały się w trakcie tylnym[3]. Był to wówczas jednotraktowy, trójizbowy, kalenicowy dom.
Pod koniec XVII wieku[5] lub na przełomie XVII i XVIII wieku[4] kamienica została przebudowana i uzyskała barokową elewację. Budynkowi nadano wówczas obecną bryłę: czterokondygnacyjnego budynku z trzykondygnacyjnym szczytem, o pięcioosiowej elewacji ze zdwojoną osią środkową z portalem wejściowy u jej podstawy prowadzącym do przelotowej sieni nakrytą sklepieniem kolebkowym i z lunetami[3]. Sień została wydzielona z wcześniejszej renesansowej sieni, w skład której wchodziło wschodnie pomieszczenie parterowe. Artykulację poszczególnych osi stanowią pilastry wielkiego porządku. Pomiędzy parterem a pierwszym piętrem oraz nad trzecim piętrem znajdują się wydatne gzymsy[5]. Szczyt również podzielony jest gzymsem na dwie kondygnacje
We wnętrzu kamienicy zachowała się barakowa klatka schodowa, skromna dekoracja sztukatorska na stropach (profilowany gzyms fasetowy) oraz barokowa stolarka portalu. W podwórzu znajduje się drewniana czterokondygnacyjna konstrukcja galerii, która łączy dom z jednotraktową oficyną. Tego typu konstrukcja zachowała się jedynie jeszcze w kamienicy przy ulicy Wita Stwosza 16[5].
Pod koniec XIX wieku i na początku XX przebudowie uległa parterowa część budynku. Wybito wówczas większe otwory okienne wstawiając w ich miejsce witryny sklepowe. W 1929 roku dwa piętra kamienicy strawił pożar, zniszczeniu uległa głównie klatka schodowa, którą odbudowano, ale już bez pierwotnych balustrad[4].
W marcu 1810 roku kamienicę, od starosty królewskiego Heinricha Sachsa Auf Oberseilau und Ober-Wangtena, nabył bankier Heymann Oppenheim[b] i pozostała ona w posiadaniu jego rodziny do 1902 roku[7]. Jego inicjał i data „1810” znajduje się w tympanonie portalu[4]. W budynku znajdował się bank[8][9], a od 1850 roku znajdowały się w niej mieszkania czynszowe[10].
W 1888 roku z kamienicy wyprowadzili się jego właściciele, a budynek został przekazany gminie żydowskiej, ale nieruchomością zarządzała żona i spadkobierczyni Ferdynanda Oppenheima, Julie von Cohn-Oppenheim[11]. Kamienica zaczęła pełnić funkcję centrum życia wrocławskiej społeczności żydowskiej. W 1902 roku kamienica została ostatecznie przekazana gminie żydowskiej[4], która założyła fundację Heymanna Opeheima na rzecz ubogich i potrzebujących. W 1903 roku nad wejściem do budynku umieszczono marmurową tablicę pamiątkową ze złotym napisem: „Fundacja Heymanna Oppenheima”[12]. W rękach gminy żydowskiej kamienica pozostawała do 1941[4].
Handel w kamienicy[edytuj | edytuj kod]
Od lat 30. XIX wieku na parterze budynku znajdowały się pomieszczenia handlowe. W 1837 roku znajdował się tu zakład szewski, a w sąsiednim pomieszczeniu księgarnia. W pomieszczeniach piwnicznych znajdował się warsztat powroźnika, a od 1876 wyrabiano tam liny. W 1859 roku na parterze otwarty został sklep z bielizną i pasmanterią Korn[10]. W latach 1898–1938 na parterze w lewej jej części mieścił się sklep obuwniczy Herz[8][13]. W tym samym okresie w kamienicy na pierwszym piętrze znajdował się sklep z tkaninami E.A. Hildebrandta (czynny do 1919 roku) i z bielizną Strassmana na parterze (czynny do 1988 roku)[13]. Po I wojnie światowej standard kamienicy upadł, a z dużych pomieszczeń na piętrach zajmowanych przez rodzinę Oppenheim zrobiono jedno- lub dwupokojowe mieszkania[14].
Po 1945[edytuj | edytuj kod]
Kamienica Oppenheimów należy do nielicznych na Starym Mieście we Wrocławiu, które nienaruszone przetrwały bombardowania podczas oblężenia Wrocławia. W 2012 roku kamienicę zakupiła Viola Wojnowski, a wraz z nowym właścicielem budynku wszyscy dotychczasowi najemcy mieszkający w kamienicy sprzedali i opuścili mieszkania[15].
W latach 2013–2018 kamienica poddana został renowacji pod nadzorem Fundacji Deutsch-Polnische Stiftung Kulturpflege und Denkmalschutz; autorem projektu modernizacji, przebudowy i rozbudowy kamienicy było biuro architektoniczne J. Mayer H. z Berlina[16]. Obecnie w budynku znajduje się Dom Dla Kultury OP ENHEIM[8].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ Höhenleitner 2018 ↓, s. 14.
- ↑ a b c Harasimowicz 1998 ↓, s. 47.
- ↑ a b c d e f Eysymontt 2011 ↓, s. 336.
- ↑ a b c Brzezowski 2005 ↓, s. 284.
- ↑ Höhenleitner 2018 ↓, s. 25.
- ↑ Höhenleitner 2018 ↓, s. 8.
- ↑ a b c Tak wyglądały prace w dawnym domu Oppenheimów, a tak wygląda on dziś.
- ↑ Nowoczesna wizja w starej kamienicy – w piątek otwarcie nowego domu kultury OP ENHEIM.
- ↑ a b Höhenleitner 2018 ↓, s. 55.
- ↑ Höhenleitner 2018 ↓, s. 49.
- ↑ Höhenleitner 2018 ↓, s. 48.
- ↑ a b Höhenleitner 2018 ↓, s. 56.
- ↑ Höhenleitner 2018 ↓, s. 9.
- ↑ Höhenleitner 2018 ↓, s. 138.
- ↑ Kamienica Oppenheimów na wrocławskim Placu Solnym odzyskała pełną świetność.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jan Harasimowicz (red.): Atlas architektury Wrocławia t. II. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1998. ISBN 83-7023-679-0.
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
- Wojciech Brzezowski: Dom mieszkalny we Wrocławiu w okresie baroku. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2005.
- Lisa Höhenleitner: Dom Oppenheimów we Wrocławiu. Wrocław: Fundacja OP Enheim, 2018. ISBN 83-7023-679-0.