Dyscyplina finansów publicznych

Dyscyplina finansów publicznych – przestrzeganie określonych przez ustawodawcę zasad prawidłowej gospodarki finansowej środkami publicznymi, których naruszenie może spowodować pociągnięcie do odpowiedzialności.

Organami właściwymi w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych są:

• Rzecznicy dyscypliny finansów publicznych oraz Główny Rzecznik Dyscypliny Finansów Publicznych – pełniący funkcję oskarżycieli,
• Komisje orzekające w I instancji w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych i Główna Komisja Orzekająca – pełniące funkcję organów orzekających.

Aktami prawnymi regulującymi tę problematykę są:

• Ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych z 17 grudnia 2004 r.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z 5 lipca 2005 r. w sprawie działania organów orzekających w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych oraz organów właściwych do wypełniania funkcji oskarżyciela.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z 5 lipca 2005 r. w sprawie rejestru prowadzonego przez Główną Komisję Orzekającą w Sprawach o Naruszenie Dyscypliny Finansów Publicznych.

W dniu 11 lutego 2012 wchodzi w życie duża nowelizacja ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Naruszenie dyscypliny finansów publicznych uważa się za popełnione w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany. Odpowiedzialność jest ponoszona zarówno za umyślne, jak i nieumyślne naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Zakres odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

Zakres podmiotowy

Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych ponosi osoba, która popełniła czyn naruszający dyscyplinę finansów publicznych określony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Podstawową przesłanką odpowiedzialności jest wina sprawcy. Odpowiedzialność ponosi zarówno osoba, która popełniła czyn stanowiący naruszenie, jak też osoba, która wydała polecenie dokonania takiego czynu.

Zakres przedmiotowy

Katalog czynów stanowiących naruszenie dyscypliny finansów publicznych jest zamknięty – został określony w ustawie (art. 5–18).

Kary

Karami za naruszenie dyscypliny finansów publicznych są: upomnienie, nagana, kara pieniężna, zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi.

Karę pieniężną wymierza się w wysokości od 0,25 do trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia osoby odpowiedzialnej za naruszenie dyscypliny finansów publicznych - obliczonego jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego - należnego w roku, w którym doszło do tego naruszenia. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie wysokości wynagrodzenia, karę pieniężną wymierza się w wysokości od 0,25 do pięciokrotności przeciętnego wynagrodzenia.

Karę zakazu pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi wymierza się na okres od roku do 5 lat.

Postępowanie w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych

Jest to szczególne postępowanie dyscyplinarne o odrębnej procedurze. Postępowanie wszczyna rzecznik dyscypliny finansów publicznych – pełniący funkcję oskarżyciela, na podstawie zawiadomienia o ujawnionych okolicznościach, wskazujących na naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

W wyniku rozpoznania sprawy na rozprawie komisja orzekająca wydaje orzeczenie o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, orzeczenie o uniewinnieniu, albo orzeczenie o umorzeniu postępowania.

Postępowanie jest dwuinstancyjne; od orzeczenia komisji orzekającej w I instancji służy odwołanie do Głównej Komisji Orzekającej w Sprawach o Naruszenie Dyscypliny Finansów Publicznych. Na prawomocne orzeczenia i postanowienia Głównej Komisji Orzekającej kończące postępowanie przysługuje skarga do sądu administracyjnego. Wniesienie skargi wstrzymuje wykonanie prawomocnego orzeczenia w sprawie o naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Bibliografia

• Ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych z 17 grudnia 2004 r. (Dz.U. z 2024 r. poz. 104)
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 lipca 2005 r. w sprawie działania organów orzekających w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych oraz organów właściwych do wypełniania funkcji oskarżyciela (Dz.U. z 2019 r. poz. 189)
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 lipca 2005 r. w sprawie rejestru prowadzonego przez Główną Komisję Orzekającą w Sprawach o Naruszenie Dyscypliny Finansów Publicznych (Dz.U. z 2013 r. poz. 933)
• Strona Ministerstwa Finansów,
• Katarzyna Borowska, A. Kościńska-Paszkowska, Tomasz Bolek Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych – komentarz, Lexis Nexis 2012
• A. Kościńska-Paszkowska, T. Bolek, „Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Przyczyny noweliazcji ustawy, istotne zmiany” Kontrola Państwowa nr 2/2012
• A. Kościńska-Paszkowska, T. Bolek, Związki odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych z innymi reżimami prawnymi służącymi egzekwowaniu odpowiedzialności pracowników sektora finansów publicznych, Dyscyplina finansów publicznych - stan obecny kierunki zmian, Kraków 2011
• A. Kościńska-Paszkowska, T. Bolek, Katalog naruszeń dyscypliny finansów publicznych jako odzwierciedlenie podstawowych zasad zarządzania finansami publicznymi, Dyscyplina finansów publicznych - Narzędzie prawidłowej gospodarki sektora finansów publicznych, Kraków 2013
• L. Lipiec-Warzecha, Ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Komentarz, Warszawa 2010.
• T. Robaczyński, P. Gryska, Dyscyplina finansów publicznych – komentarz, Warszawa 2006
• K. Borowska, A. Kościńska-Paszkowska, Niektóre bariery w dochodzeniu odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Uwagi de lege ferenda i de lege lata., „Finanse Komunalne” nr 12/2008
• S. Huczek, Dyscyplina finansów publicznych a przepisy karne, „Finanse Komunalne” nr 4/2005
• J. M. Salachna, Zakres odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych a legalne pojęcie środków publicznych
• Anna Kościńska-Paszkowska, Zmiany w dochodzeniu odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych w: Uwarunkowania i bariery w procesie naprawy finansów publicznych pod red. J. Głuchowski, A. Pomorska, J. Szołno-Koguc, Wydawnictwo KUL 2007publicznych, „Finanse Komunalne” nr 6/2005
• C. Kosikowski, Odpowiedzialność za naruszenie reżimu prawnego finansów publicznych, „Państwo i Prawo” nr 12/2006
• Katarzyna Borowska, A. Kościńska-Paszkowska, Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych – komentarz, Lexis Nexis 2010,
• M. Czyżak, Działanie na polecenie przełożonego jako okoliczność uchylająca odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, „Finanse Komunalne” nr 6/2011
• A. Kościńska-Paszkowska, T. Bolek, Związki odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych z innymi reżimami prawnymi służącymi egzekwowaniu odpowiedzialności pracowników jednostek sektora finansów publicznych – problemy do dyskusji w: Dyscyplina finansów publicznych – stan obecny i kierunki zmian pod red. M. Smaga, M. Winiarz, Kraków 2011.
• Anna Kościńska-Paszkowska, Wybrane aspekty podmiotowego zakresu odpowiedzialności - przestrzeganie dyscypliny finansów publicznych” „Kontrola Państwowa” nr 6/2014.

Linki zewnętrzne

• Strona Ministerstwa Finansów