Gwardia radziecka

Odznaka „Gwardia” (wzór z 1942)

Gwardia radziecka – jednostki i formacje wojskowe oraz okręty Sił Zbrojnych ZSRR, które otrzymały honorowy tytuł „gwardyjskich”.

Tytuł można było otrzymać:

• za zasługi wojskowe – za ogromne bohaterstwo, odwagę i wysokie umiejętności wojskowe wykazane w bitwach podczas II wojny światowej;
• w trakcie formowania – tytuł otrzymywała część artylerii rakietowej (od 4 sierpnia 1941);
• w trakcie formowania – tytuł otrzymywała część wojsk powietrznodesantowych oraz jednostki specjalne wojsk inżynieryjnych;
• przez ciągłość – tytuł otrzymywały nowo powstałe formacje, w skład których wchodziły jednostki (formacje) wcześniej posiadające tytuł „gwardyjskie;
• przez przynależność do jednostki gwardyjskiej;
• w rocznicę utworzenia.

Pierwsze formacje gwardyjskie utworzono rozkazem Ludowego Komisarza Obrony nr 308 z 18 września 1941, dzień ten jest uważany za urodziny radzieckiej gwardii.

Jednostki i formacje gwardyjskie razem z tytułem otrzymywały gwardyjski sztandar, a okręty – gwardyjską flagę Marynarki Wojennej.

Dla żołnierzy gwardyjskich oddziałów i formacji dekretem Prezydium Rady Najwyższej ZSRR z 21 maja 1942 ustanowiono noszoną na piersi odznakę „Gwardia”, a dla marynarzy specjalną tabliczkę. Ten sam dekret wprowadził gwardyjskie stopnie wojskowe – przed rangą wojskową żołnierzy służących w gwardyjskich oddziałach i formacjach dodano na początku słowo „gwardii”, w oddziałach kawalerii – „gwardyjskich wojsk kozackich” (zniesiony w 1943), w marynarce „gwardyjskiej załogi” (wkrótce uproszczona do „gwardyjskiej”).

W Armii Czerwonej i Marynarce Wojennej Związku Radzieckiego na podstawie osobistych rozkazów Kwatery Głównej Naczelnego Dowództwa (Stawki) i Ludowego Komisariatu Obrony ZSRR ustanowiono półtorakrotnie wyższe uposażenie dla kadry dowódczej i oficerskiej oraz podwójne dla pozostałych żołnierzy.

Początkowo planowano uszycie specjalnego umundurowania dla oddziałów gwardyjskich, jednak ze względu na warunki wojenne wycofano się z tego pomysłu.