Masakra w Pińsku
Masakra w Pińsku – rozstrzelanie 35 osób narodowości żydowskiej, dokonane przez żołnierzy 34 pułku piechoty na rozkaz dowódcy, majora Aleksandra Łuczyńskiego. Zdarzenie miało miejsce 5 kwietnia 1919, miesiąc po zajęciu Pińska przez Wojsko Polskie, w pierwszej fazie wojny polsko-bolszewickiej.
Przebieg wydarzeń[edytuj | edytuj kod]
W trakcie wojny polsko-bolszewickiej, na zajętych przez Polskę terenach, w obawie przed rozruchami, wprowadzono zakaz zgromadzeń. Późnym popołudniem 5 kwietnia 1919 stacjonujący w Pińsku polscy żołnierze zostali wezwani do Domu Ludowego na ul. Kupieckiej 72, gdzie miało miejsce zebranie około 150 osób narodowości żydowskiej, kobiet i mężczyzn[2]. Według niektórych źródeł zebranie to miało zezwolenie komendanta wojska[3]. Źródła podają różne informacje co do celu spotkania – miało być to zebranie organizacji syjonistycznej lub spotkanie mające na celu podział amerykańskiej pomocy żywnościowej, natomiast nie potwierdzają tezy o spotkaniu grupy bolszewickiej[4].
Żołnierze po wejściu do budynku aresztowali około 65 uczestników zebrania i odprowadzili do budynku komendy wojskowej. Tam dowódca liczącego 30 żołnierzy oddziału, major Aleksander Łuczyński, rozkazał rozstrzelać 35 wybranych osób. Rozkaz wykonano pod ścianą pińskiej katedry. Pozostałych aresztowanych osadzono w areszcie, gdzie według niektórych źródeł byli bici przez strażników[3].
Reakcje[edytuj | edytuj kod]
Zdarzenie wywołało oburzenie zagranicznej prasy i opinii publicznej[2]. Było przyczyną wysłania do Polski amerykańskiej misji rządowej mającej na celu zbadanie traktowania Żydów w Polsce. Wyniki badań misji zostały opublikowane jako tzw. Raport Morgenthaua (Morgenthau Report), w którym wydarzenie oceniono jako przestępstwo, za które nikt nie został ukarany. Dowódca oświadczył, że egzekucji dokonano na podstawie wyroku sądu wojennego, z czym nie zgodził się Morgenthau, argumentując, że przesłuchania przed egzekucją trwały mniej niż godzinę[3].
Historycy nie oceniają masakry w Pińsku jednoznacznie. Według niektórych autorów egzekucja była usprawiedliwiona działaniami wojennymi, a żołnierze byli przekonani o nielegalnym celu zgromadzenia, toteż ich działania nie nosiły znamion przestępstwa[5].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wolf Zeev Rabinowitsch: Pinsk Sefer Edut ve-Zikaron le-Kehilat Pinsk-Karlin (Pinsk Historical Volume: History of the Jews of Pinsk). Tel Awiw: 1977, s. 173.
- ↑ a b Caroline Fink: Defending the Rights of Others. Cambridge University Press, 2006.
- ↑ a b c Henry Morgenthau: Mission of The United States to Poland. 1919.
- ↑ The subsequent revelation that the assembly had been discussing the distribution of food relief in anticipation of Passover lent a macabre touch to the incident, while the Polish imputation of Bolshevist leanings to the victims – not impossible but never proved – seemed callous and unconvincing. M. B. B. Biskupski (ed.): Ideology, Politics and Diplomacy in East Central Europe. University of Rochester Press, 2003., str. 65
- ↑ Norman Davies: Orzeł biały, czerwona gwiazda. Wojna polsko-bolszewicka 1919-1920. Warszawa: Przedświt, 1998. ISBN 83-7006-741-7. Cytat: „W Pińsku, obsadzonym przez kompanię mjra Łuczyńskiego, doszło do krwawego incydentu. W obawie przed zamieszkami w tym miasteczku - jak i w pozostałych okupowanych przez Polaków - zakazano wszelkich publicznych zgromadzeń. Na straży pozostawiono jedynie 30 żołnierzy. 5 kwietnia zostali oni wezwani na miejsce spotkania, które odbywało się przy drzwiach zamkniętych. Żołnierze działali w przekonaniu, iż mają do czynienia z zebraniem bolszewików. Kiedy postawiono im opór i zebrał się tłum, obawiali się pułapki. Zatrzymali więc 35 zakładników, których Łuczyński kazał bez sądu rozstrzelać - dla przykładu. Miasto zostało spacyfikowane, ale incydent wywołał reperkusje międzynarodowe. Pińsk był miasteczkiem żydowskim: na 24 tysiące mieszkańców Żydów było 20 tysięcy. Wśród ofiar Żydzi stanowili większość. W prasie europejskiej niemal natychmiast pojawiły się doniesienia o „polskim pogromie w Pińsku”. Wyrażenie to zawierało wszak piękną aliterację i świetnie nadawało się na sensacyjne nagłówki. Choć na miejscu pierwsza komisja śledcza z ramienia aliantów zaprzeczyła, by powodem egzekucji był antysemityzm (reprezentant Stanów Zjednoczonych, porucznik Foster, stwierdził, iż postępowanie mjra Łuczyńskiego było w danych okolicznościach całkowicie uzasadnione), i chociaż charakter nielegalnego zebrania nigdy nie został wyjaśniony (...) to na skutek kampanii prasowej reputacja Wojska Polskiego została zszargana”.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Norman Davies, Biały Orzeł, Czerwona Gwiazda, Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, Kraków 1998.
- Józef Lewandowski, Mitohistoria, Szkło bolesne, obraz dni... Eseje nieprzedawnione, Uppsala 1991. (Tekst pierwotnie opublikowany w: Slovo, Journal of Slavic Languages and Literatures, Uppsala, Nr 36, 1988, dostępny online).