Miron Costin
Miron Costin, także Kostyn (ur. 30 marca 1633, zm. w grudniu 1691 w Romanie), kanclerz Mołdawii, poeta i kronikarz tworzący w języku mołdawskim i polskim. Jeden z poematów dedykował królowi Janowi Sobieskiemu.
Życie
Miron Kostyn pochodził z wpływowego mołdawskiego rodu bojarskiego. Razem ze swym ojcem emigrował do Polski, gdzie w latach 1647-1652 studiował na uczelni jezuickiej w miasteczku Bar, położonym tuż u mołdawskich granic. Po powrocie do Mołdawii piastował wiele wysokiej rangi urzędów państwowych. Był m.in. kanclerzem, zarządcą Dolnej i Górnej Mołdawii i książęcym radcą. Po klęsce poniesionej przez Turków w bitwie pod Wiedniem w 1683 roku był razem z innymi mołdawskimi bojarami odprowadzony do Polski, gdzie gościł go osobiście król Jan III Sobieski, któremu podarował przez siebie napisany poemat Historyja polskimi rytmami o mołdawskiej ziemi i multańskiej. W 1685 roku po raz drugi powrócił do Mołdawii. Po powrocie pracował jako urzędnik na dworze księcia Konstantyna Kantemira. Po wykryciu spisku przeciw księciu, którego był współorganizatorem został w 1691 roku pojmany i zabity.
Twórczość
Przypuszczalnie w latach 1672-1674 Miron Kostyn napisał poemat filozoficzny pdt. Dzieje świata (mołd., rum. Viaţa lumii), nawiązujący do popularnego wówczas tematu "nietrwałości szczęścia i przemijania życia". Przy pisaniu poematu Kostyn inspirował się wątkiem bibilijnym "marność nad marnościami", który był także jednym z ulubionych w poezji barokowej, gdzie występuje pod nazwą "fortuna labilis". Poemat był jednym z pierwszych napisanych w języku mołdawskim.
Miron Kostyn był jednym z kontynuatorów rozpoczętej prze Grigora Urecha tradycji pisania kronik mołdawskich w języku mołdawskim. Jego Latopis Ziemi Mołdawskiej od panowania Arona Wojewody (mołd., rum. Letopiseţul Ţării Moldovei de la Aaron Vodă) napisany w latach 1675-1677 opisuje wydarzenia odgrywające się w przeciągu 66 lat od okresu rządów hospodara Arona do objęcia władzy przez Dabija i utraty autonomii przez Hospodarstwo Mołdawskie. Latopis zawiera wiele napisanych barwnym językiem opisów wydarzeń oraz znanych osobistości ówczesnej Mołdawii. Innym dziełem Mirona Kostyna jest niedokończona praca o tematyce historycznej pdt. O mołdawskim narodzie (mołd., rum. De neamul moldovenilor). Kostyn rozbudowuje w niej błędną teorię stworzoną przez Grigora Urecha o czysto rzymskim pochodzeniu Mołdawian.
Dzieła
- 1672-1674 - Viiaţa Lumii.
- 1674 - Chronika Ziem Mołdawskich i Multańskich.
- 1675-1677 - Letopiseţul Ţării Moldovei de la Aaron Vodă încoace, de unde este părăsit de Ureche, vornicul de Ţăra-de-Gios, scos de Miron Costin, vornicul de Ţară-de-Gios, în oraş in Iaşi, în anul de la zidirea lumii 7183, iară de la naşterea mîntuitorului lumii, lui Iisus Hristos 1675...
- 1684 - Historyja polskimi rytmami o mołdawskiej ziemi i multańskiej.
- Od 1686 - De neamul moldovenilor.
Bibliografia
- Costin, Miron: Latopis Ziemi Mołdawskiej i inne utwory historyczne (tłumaczenie, wstęp i komentarz Ilona Czamańska; Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1998). ISBN 83-232-0841-7
- Valentová, Libuše: Miron Costin, w: Slovník rumunských spisovatelů (Praga: Nakladatelství Libri, 2001; strony 84-85).
