Patriotyzm konstytucyjny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Patriotyzm konstytucyjny – pojęcie współczesnej teorii polityki oznaczające patriotyzm związany z liberalnodemokratyczną konstytucją. Ta forma patriotyzmu ma się odróżniać od tradycyjnego patriotyzmu związanego z narodem czy wspólnotą kulturową, jak również być alternatywą wobec kosmopolityzmu wiążącego jednostkę z ogółem ludzkości[1].

Dyskusja nad niemiecką tożsamością[edytuj | edytuj kod]

Ukształtowanie się idei patriotyzmu konstytucyjnego związane jest z powojennymi dyskusjami w Niemieckiej Republice Federalnej na temat niemieckiej tożsamości narodowej. Zbrodnie nazizmu i podzielenie Niemiec na dwa wrogie ideologicznie państwa spowodowało kryzys tożsamościowy i poszukiwanie nowych form przywiązania jednostek do instytucji politycznych[2][3]. Kultura niemiecka miała wyraźne rysy nacjonalistyczne, co uznawano często za jedno ze źródeł nazizmu. Wielu intelektualistów (np. Max Weber) uznawało, że niemieckie państwo narodowe jest w podstawowy sposób niezgodne z instytucjami liberalnymi[4]. Duży wpływ na te poglądy miała porażka Republiki Weimarskiej[5]. Karl Jaspers, a za nim inni intelektualiści, podkreślali kolektywną odpowiedzialność Niemiec za wojnę i wskazywali na konieczność przebudowy niemieckiej tożsamości, tak, by opierała się na wartościach demokratycznych[6]. Szukano też źródeł tożsamości nie odwołujących się do pojęcia narodu[7].

Powstanie idei[edytuj | edytuj kod]

Koncepcję patriotyzmu konstytucyjnego stworzył uczeń Jaspersa Dolf Sternberger. Na początku lat sześćdziesiątych XX w. pisał on o idei Staatsfreundschaft (przyjaźni z państwem), a w 1970 po raz pierwszy użył pojęcia patriotyzmu konstytucyjnego (Verfassungspatriotismus). Sternberger określał w ten sposób pozytywne uczucia względem państwa demokratycznego, identyfikację z nim oraz skłonność do jego obrony przed przeciwnikami[8]. Koncepcja ta nie miała być "surogatem patriotyzmu narodowego", lecz stanowić kontynuację europejskiej tradycji patriotyzmu związanego z państwem i jego instytucjami[9].

Jürgen Habermas[edytuj | edytuj kod]

Koncepcje Sternbergera nie spotkały się z szerokim oddźwiękiem. Idea stała się popularna pod koniec lat osiemdziesiątych XX w. za sprawą niemieckiego filozofia Jürgena Habermasa. Habermas po raz pierwszy użył jej w 1986, wskazując, że jest to jedyna dopuszczalna forma patriotyzmu dla Zachodnich Niemiec. Dla Habermasa patriotyzm konstytucyjny oznacza świadome poparcie dla politycznych zasad i wartości zawartych w konstytucji[10]. W następnych latach Habermas rozwijał koncepcję, wskazując, że może ona być odpowiedzią na problem koordynacji i integracji społecznej w społeczeństwach nowoczesnych[11]. Duży pluralizm (kulturowy, etyczny, religijny) i złożoność tych społeczeństw powodują, że konieczna jest wspólna płaszczyzna komunikacji i zestaw wartości, który zapewniałby ich stabilność. Taką płaszczyzną jest prawo, a konstytucja ma być jego centralnym aktem zawierających najbardziej podstawowe wartości i zasady. W filozofii politycznej Habermasa koordynacja i integracja społeczeństw nowoczesnych ma być zapewniona przez połączenie prawa pozytywnego, obywatelstwa (w republikańskim sensie), demokracji deliberatywnej, konstytucyjnego państwa prawa i patriotyzmu konstytucyjnego[12].

Późniejszy rozwój[edytuj | edytuj kod]

Po zjednoczeniu Niemiec (1991) patriotyzm konstytucyjny przestał być wyraźnie przeciwstawiany patriotyzmowi narodowemu. Pojęcia narodu czy ojczyzny powróciły do dyskursu publicznego[13]. Pojęcia zaczęto jednak używać w odmiennych kontekstach.

W latach dziewięćdziesiątych XX wieku patriotyzm konstytucyjny stał się atrakcyjną koncepcją, do której odwoływano się w kontekście struktur ponadnarodowych (np. Unii Europejskiej)[2][14]. Ta forma patriotyzmu może też służyć jako czynnik integrujący głęboko podzielone społeczeństwa (np. Bośnia i Hercegowina)[15].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Müller 2007 ↓, s. 1-2.
  2. ↑ a b Müller 2007 ↓, s. 2.
  3. ↑ Mazur 2008 ↓, s. 3-6.
  4. ↑ Müller 2007 ↓, s. 17.
  5. ↑ Müller 2007 ↓, s. 22.
  6. ↑ Müller 2007 ↓, s. 16.
  7. ↑ Mazur 2008 ↓, s. 6.
  8. ↑ Müller 2007 ↓, s. 21.
  9. ↑ Mazur 2008 ↓, s. 10.
  10. ↑ Müller 2007 ↓, s. 26.
  11. ↑ Krupp 2010 ↓, s. 295.
  12. ↑ Krupp 2010 ↓, s. 296.
  13. ↑ Mazur 2008 ↓, s. 18.
  14. ↑ Krupp 2010 ↓, s. 297.
  15. ↑ Müller 2007 ↓, s. 4.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Tyler Krupp, ''Constitutional Patriotism'', [w:] Mark Bevir (red.), Encyclopedia of Political Theory, Los Angeles - London - New Delhi - Singapore - Washington, DC: Sage, 2010, s. 295-297.
  • Zbigniew Mazur, „Nowy” patriotyzm niemiecki, „Przegląd Zachodni”, 1, 2008, s. 3-31.
  • Jan-Werner Müller: Constitutional Patriotism. Princeton - Oxford: Princeton University Press, 2007.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Patriotyzm_konstytucyjny&oldid=71500000”