Zenith: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Konarski (dyskusja | edycje)
drobne redakcyjne, drobne merytoryczne
Linia 38: Linia 38:


W owym czasie wytwarzano głównie [[zegarek kieszonkowy|zegarki kieszonkowe]] i [[zegar wahadłowy|zegary wahadłowe]], wytwarzano też przyrządy pomiarowe dla marynarki wojennej. Założyciel zrewolucjonizował produkcję zegarków poprzez jej scentralizowanie i wprowadzenie wielu nowoczesnych rozwiązań organizacyjnych.
W owym czasie wytwarzano głównie [[zegarek kieszonkowy|zegarki kieszonkowe]] i [[zegar wahadłowy|zegary wahadłowe]], wytwarzano też przyrządy pomiarowe dla marynarki wojennej. Założyciel zrewolucjonizował produkcję zegarków poprzez jej scentralizowanie i wprowadzenie wielu nowoczesnych rozwiązań organizacyjnych.
W 1897 roku jeden z zegarków właściciel wyposażył w kaliber oznakowany jako ''Zenith'' i od niego nazwał w 1911 roku całą swoją firmę<ref name=":5">{{Cytuj |tytuł = Histoire & Grandes Dates - Zenith Montres de Luxe depuis 1865 |data dostępu = 2019-02-06 |opublikowany = Zenith Watches |url = https://www.zenith-watches.com/fr_fr/histoire |język = fr}}</ref><ref name=":1">{{Cytuj |tytuł = Historia marki Zenith |data dostępu = 2019-02-06 |opublikowany = CH24.PL |url = https://ch24.pl/zegarki/zenith/historia-marki-zenith/ |język = pl-PL}}</ref>. W 1896 Georges Favre-Jacot zdobył złoty medal na wystawie krajowej w Genewie. W 1900 roku firma otrzymała złoty medal na wystawie powszechnej w Paryżu. W 1908 roku otworzono oddział w Moskwie, w 1909 roku w Paryżu, w 1910 w Wiedniu, a w 1914 w Londynie.
W 1897 roku właściciel wyposażył jeden z zegarków w kaliber oznakowany jako ''Zenith'' i od niego nazwał w 1911 roku całą swoją firmę<ref name=":5">{{Cytuj |tytuł = Histoire & Grandes Dates - Zenith Montres de Luxe depuis 1865 |data dostępu = 2019-02-06 |opublikowany = Zenith Watches |url = https://www.zenith-watches.com/fr_fr/histoire |język = fr}}</ref><ref name=":1">{{Cytuj |tytuł = Historia marki Zenith |data dostępu = 2019-02-06 |opublikowany = CH24.PL |url = https://ch24.pl/zegarki/zenith/historia-marki-zenith/ |język = pl-PL}}</ref>. W 1896 Georges Favre-Jacot zdobył złoty medal na wystawie krajowej w Genewie. W 1900 roku firma otrzymała złoty medal na [[Wystawa powszechna|wystawie powszechnej]] w Paryżu. W 1908 roku otworzono oddział firmy w Moskwie, w 1909 roku w Paryżu, w 1910 w Wiedniu, a w 1914 w Londynie.


W 1909 roku [[Louis Blériot]] jako pierwszy człowiek przeleciał samolotem nad [[La Manche|kanałem La Manche]], a towarzyszył mu zegarek marki Zenith<ref name=":1" />. W 1910 roku Zenith został mianowany oficjalnym dostawcą zegarków dla armii USA i szwajcarskiej poczty<ref name=":1" />. Zegarki Zenith były także wykorzystywane w wielu spółkach kolejowych (m.in. w USA, Francji, Szwajcarii, Polsce, Argentynie)<ref name=":1" />. W 1911 roku firma została przekształcona w spółkę akcyjną o nazwie "Fabrique des Montres Zenith". W tym też roku zaczęto stosować jako logo pięcioramienną gwiazdę, co miało nawiązywać do gwiazdy przewodniej, wykorzystywanej od wieków przy ustalaniu kierunków podróży. Trudne czasy nastały dla firmy po 1917 roku, gdy po rewolucji upadł ważny rynek rosyjski i nie można było sprzedawać zegarków w USA z powodu zastrzeżenia nazwy przez ''Zenith Radio Company''<ref name=":4">{{Cytuj |autor = GQ |tytuł = The GQ Guide to Zenith watches |data dostępu = 2019-02-06 |opublikowany = British GQ |url = https://www.gq-magazine.co.uk/article/the-gq-guide-to-zenith-watches}}</ref>. Po 1922 roku Zenith wprowadził kolekcję zegarków o nazwie ''Defy'' z kopertą o klasie WR 600 metrów. W 1923 r. wybudowano fabrykę w [[Besançon]]. W 1925 Zenith zatrudniał ponad 1000 pracowników<ref name=":5" />. W 1926 roku Zenith pobił rekord precyzji mierzony przez Kew Royal Observatory. [[Roald Amundsen]] miał przy sobie zegarek Zenith podczas zdobycia bieguna południowego w 1911 roku i północnego<ref>{{Cytuj |autor = Publié par Rol, Savioz |tytuł = Zenith et Jean-Louis Etienne au Pôle Nord |data dostępu = 2019-02-06 |url = http://zenith-jean-louis-etienne-pole-nord.blogspot.com/2010/04/amundsen-le-decouvreur-des-poles-les.html}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Zenith - The Last Great Adventure on Earth - - WorldTempus |data dostępu = 2019-02-06 |opublikowany = en.worldtempus.com |url = http://en.worldtempus.com/article/zenith-the-last-great-adventure-on-earth-9966.html |język = en}}</ref>.
W 1909 roku francuski lotnik [[Louis Blériot]] jako pierwszy człowiek przeleciał samolotem nad [[La Manche|kanałem La Manche]], a towarzyszył mu zegarek marki Zenith<ref name=":1" />. W 1910 roku Zenith został mianowany oficjalnym dostawcą zegarków dla [[Armia USA|armii USA]] i szwajcarskiej poczty<ref name=":1" />. Zegarki Zenith były także wykorzystywane w wielu spółkach kolejowych (m.in. w USA, Francji, Szwajcarii, Polsce, Argentynie)<ref name=":1" />. W 1911 roku firma została przekształcona w spółkę akcyjną o nazwie "Fabrique des Montres Zenith". W tym też roku zaczęto stosować jako logo pięcioramienną gwiazdę, co miało nawiązywać do gwiazdy przewodniej, wykorzystywanej od wieków przy ustalaniu kierunków podróży. Trudne czasy nastały dla firmy po 1917 roku, gdy po rewolucji upadł ważny rynek rosyjski i nie można było sprzedawać zegarków w USA z powodu zastrzeżenia nazwy przez ''Zenith Radio Company''<ref name=":4">{{Cytuj |autor = GQ |tytuł = The GQ Guide to Zenith watches |data dostępu = 2019-02-06 |opublikowany = British GQ |url = https://www.gq-magazine.co.uk/article/the-gq-guide-to-zenith-watches}}</ref>. Po 1922 roku Zenith wprowadził kolekcję zegarków o nazwie ''Defy'' z kopertą o klasie WR 600 metrów. W 1923 r. wybudowano fabrykę w [[Besançon]]. W 1925 Zenith zatrudniał ponad 1000 pracowników<ref name=":5" />. W 1926 roku Zenith pobił rekord precyzji mierzony przez King's Observatory w [[Kew]]. Norweski polarnik [[Roald Amundsen]] miał przy sobie zegarek marki Zenith podczas zdobycia bieguna południowego w 1911 roku i podczas wyprawy na biegun północny<ref>{{Cytuj |autor = Publié par Rol, Savioz |tytuł = Zenith et Jean-Louis Etienne au Pôle Nord |data dostępu = 2019-02-06 |url = http://zenith-jean-louis-etienne-pole-nord.blogspot.com/2010/04/amundsen-le-decouvreur-des-poles-les.html}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Zenith - The Last Great Adventure on Earth - - WorldTempus |data dostępu = 2019-02-06 |opublikowany = en.worldtempus.com |url = http://en.worldtempus.com/article/zenith-the-last-great-adventure-on-earth-9966.html |język = en}}</ref>.


W 1959 roku Zenith przejął firmę Martel Watch Co<ref name=":2">{{Cytuj |autor = Zegarkiipasja.pl |tytuł = Martel Watch Co. – zapomniany twórca El Primero. Historia marki. |data dostępu = 2019-02-06 |opublikowany = zegarkiipasja.pl |url = https://zegarkiipasja.pl/artykul/15110-martel-watch-co-historia-marki |język = pl}}</ref>. Zenith przejął także produkujące zegarki firmy Mondia<ref name=":1" />
W 1959 roku Zenith przejął firmę Martel Watch Co<ref name=":2">{{Cytuj |autor = Zegarkiipasja.pl |tytuł = Martel Watch Co. – zapomniany twórca El Primero. Historia marki. |data dostępu = 2019-02-06 |opublikowany = zegarkiipasja.pl |url = https://zegarkiipasja.pl/artykul/15110-martel-watch-co-historia-marki |język = pl}}</ref>. Zenith przejął także produkujące zegarki firmy Mondia<ref name=":1" />.


W dniu 10 stycznia 1969 roku Zenith zaprezentował kaliber ''El Primero'', który był pierwszym na świecie [[chronometr]]em automatycznym wytwarzającym 36 000 vph tj. 10 wachnięć na sekundę (5 Hz), wygrywając tym samym prestiżową rywalizację z Seiko i koalicjami firm [[Breitling]]-Hamilton-Büren oraz [[TAG Heuer|Heuer]]-Leonidas<ref name=":4" />. W 1971r. Zenith wprowadza do sprzedaży rozwojowy dla ''El Primero'' model Espada, bo posiadający potrójny kalendarz i fazy księżyca<ref name=":2" />. W 1972 roku Zenith został kupiony przez amerykańską firmę Zenith Radio Company.
W dniu 10 stycznia 1969 roku Zenith zaprezentował kaliber ''El Primero'', który był pierwszym na świecie [[chronometr]]em automatycznym wytwarzającym 36 000 vph tj. 10 wahnięć na sekundę (5 Hz), wygrywając tym samym prestiżową rywalizację z [[Seiko]] i koalicjami firm [[Breitling]]-Hamilton-Büren oraz [[TAG Heuer|Heuer]]-Leonidas<ref name=":4" />. W 1971 r. Zenith wprowadza do sprzedaży rozwojowy dla ''El Primero'' model Espada, bo posiadający potrójny kalendarz i fazy księżyca<ref name=":2" />. W 1972 roku Zenith został kupiony przez amerykańską firmę Zenith Radio Company.


W 1975 roku amerykańscy właściciele, w związku z popularnością zegarków kwarcowych, zdecydowali o zaprzestaniu produkcji zegarków mechanicznych uznając, że nie mają one przyszłości i nie będą przynosić zysków<ref name=":2" />. Sprzeciwiając się poleceniom menadżerów, kierownik warsztatu Charles Vermot w tajemnicy ukrył na strychu około 150 maszyn oraz dokumentację techniczną nie chcąc aby unikalna technologia ''El Primero'' wpadła w ręce konkurencji<ref name=":0">{{Cytuj |tytuł = El Primero 50th Anniversary |data dostępu = 2019-02-06 |opublikowany = elprimero50.zenith-watches.com |url = https://elprimero50.zenith-watches.com/}}</ref>. Aby nie odkryto ukrytych maszyn Vermot zamurował część fabrycznego strychu<ref name=":0" />.
W 1975 roku amerykańscy właściciele, w związku z popularnością zegarków kwarcowych, zdecydowali o zaprzestaniu produkcji zegarków mechanicznych uznając, że nie mają one przyszłości i nie będą przynosić zysków<ref name=":2" />. Sprzeciwiając się poleceniom menadżerów, kierownik warsztatu Charles Vermot w tajemnicy ukrył na strychu około 150 maszyn oraz dokumentację techniczną nie chcąc aby unikalna technologia ''El Primero'' wpadła w ręce konkurencji<ref name=":0">{{Cytuj |tytuł = El Primero 50th Anniversary |data dostępu = 2019-02-06 |opublikowany = elprimero50.zenith-watches.com |url = https://elprimero50.zenith-watches.com/}}</ref>. Aby nie odkryto ukrytych maszyn Vermot zamurował część fabrycznego strychu<ref name=":0" />.


Mając już nowego właściciela Zenith w 1984 roku dzięki Charlesowi Vermot mógł ponownie rozpocząć produkcję ''El Primero'', które to mechanizmy zaczął kupować dla swoich zegarków Rolex<ref name=":0" />. Mechanizm ten był stosowany w zegarkach [[Rolex]] Daytona od roku 1988 do czasu zakupu Zenitha przez LVMH. W latach 90. zaprezentowano nowy model sportowy Chronomaster Flyback z mechanizmem El Primero, który został zaprojektowany na konkurs ogłoszony przez francuskie Ministerstwo Obrony.
Po kolejnej zmianie właściciela Zenith w 1984 roku dzięki Charlesowi Vermot mógł ponownie rozpocząć produkcję ''El Primero'', które to mechanizmy zaczął kupować dla swoich zegarków [[Rolex]]<ref name=":0" />. Mechanizm ten był stosowany w zegarkach [[Rolex]] Daytona od roku 1988 do czasu zakupu Zenitha przez koncern [[LVMH]]. W latach 90. zaprezentowano nowy model sportowy Chronomaster Flyback z mechanizmem El Primero, który został zaprojektowany na konkurs ogłoszony przez francuskie Ministerstwo Obrony.


Po kilku latach prac, w 1994 roku zaprezentowano wyjątkowo płaski automatyczny zegarek ''Elite'' o grubości 3,38 milimetra<ref name=":3">{{Cytuj |tytuł = Historia zegarków Zenith - LuxTime - Autoryzowany Sklep Internetowy |data dostępu = 2019-02-06 |opublikowany = luxtime.pl |url = https://luxtime.pl/historia-zenith}}</ref>. Mechanizm ten otrzymał nagrodę w kategorii „Najlepszy Mechanizm Roku”<ref name=":1" />.
Po kilku latach prac, w 1994 roku zaprezentowano wyjątkowo płaski automatyczny zegarek ''Elite'' o grubości 3,38 milimetra<ref name=":3">{{Cytuj |tytuł = Historia zegarków Zenith - LuxTime - Autoryzowany Sklep Internetowy |data dostępu = 2019-02-06 |opublikowany = luxtime.pl |url = https://luxtime.pl/historia-zenith}}</ref>. Mechanizm ten otrzymał nagrodę w kategorii „Najlepszy Mechanizm Roku”<ref name=":1" />.
Linia 61: Linia 61:


== Galeria ==
== Galeria ==
<center>
<gallery widths="140" heights="140">
<gallery widths="140" heights="140">
Plik:Zenith El Primero.jpg|Zenith El Primero z 1970 r.
Plik:Zenith El Primero.jpg|Zenith El Primero z 1970 r.
Plik:Zenith El Primero 36000 VpH Tribute to Charles Vermot 04.jpg|Zenith El Primero 36000 VpH Tribute to Charles Vermot
Plik:Zenith El Primero 36000 VpH Tribute to Charles Vermot 04.jpg|Zenith El Primero 36 000 VpH Tribute to Charles Vermot
Plik:Zenith El Primero 36000 VpH Tribute to Charles Vermot 02.jpg
Plik:Zenith El Primero 36000 VpH Tribute to Charles Vermot 02.jpg
Plik:Vintage Zenith Futur Time Command Ana-Digi Quartz LED Watch, Circa 1975 (15878682642).jpg|Zenith Futur z ok. 1975 z technologią LED
Plik:Vintage Zenith Futur Time Command Ana-Digi Quartz LED Watch, Circa 1975 (15878682642).jpg|Zenith Futur z ok. 1975 z technologią LED
Linia 69: Linia 70:
Plik:Zenith-watch-el36000.jpg
Plik:Zenith-watch-el36000.jpg
Plik:MIH-film126.jpg|Zenith Grande Chronomaster XXT, Quantième perpétuel
Plik:MIH-film126.jpg|Zenith Grande Chronomaster XXT, Quantième perpétuel
Plik:Zenith El Primero Schwarzweiss.jpg|Zenith El Primero z około 1985 r.
Plik:エル・プリメロ36000VpH.JPG|Zenith El Primero 36 000VpH
</gallery>
</gallery>
</center>

*
*



Wersja z 13:03, 14 sty 2020

Zenith
Ilustracja
Państwo

 Szwajcaria

Siedziba

Le Locle

Adres

Billodes 34

Data założenia

1865

Forma prawna

Aktiengesellschaft (Szwajcaria)

Prezes

Julien Tornare (CEO)

Udziałowcy

LVMH (Moët Hennessy Louis Vuitton)

brak współrzędnych
Strona internetowa
Start Blériota w 1909 roku
Wyprawa na biegun. W tle statek Fram
Siedziba firmy w Le Locle

Zenith – firma produkująca zegarki powstała w 1865 w Le Locle w północno-zachodniej Szwajcarii z inicjatywy Georges'a Favre-Jacota.

W owym czasie wytwarzano głównie zegarki kieszonkowe i zegary wahadłowe, wytwarzano też przyrządy pomiarowe dla marynarki wojennej. Założyciel zrewolucjonizował produkcję zegarków poprzez jej scentralizowanie i wprowadzenie wielu nowoczesnych rozwiązań organizacyjnych. W 1897 roku właściciel wyposażył jeden z zegarków w kaliber oznakowany jako Zenith i od niego nazwał w 1911 roku całą swoją firmę[1][2]. W 1896 Georges Favre-Jacot zdobył złoty medal na wystawie krajowej w Genewie. W 1900 roku firma otrzymała złoty medal na wystawie powszechnej w Paryżu. W 1908 roku otworzono oddział firmy w Moskwie, w 1909 roku w Paryżu, w 1910 w Wiedniu, a w 1914 w Londynie.

W 1909 roku francuski lotnik Louis Blériot jako pierwszy człowiek przeleciał samolotem nad kanałem La Manche, a towarzyszył mu zegarek marki Zenith[2]. W 1910 roku Zenith został mianowany oficjalnym dostawcą zegarków dla armii USA i szwajcarskiej poczty[2]. Zegarki Zenith były także wykorzystywane w wielu spółkach kolejowych (m.in. w USA, Francji, Szwajcarii, Polsce, Argentynie)[2]. W 1911 roku firma została przekształcona w spółkę akcyjną o nazwie "Fabrique des Montres Zenith". W tym też roku zaczęto stosować jako logo pięcioramienną gwiazdę, co miało nawiązywać do gwiazdy przewodniej, wykorzystywanej od wieków przy ustalaniu kierunków podróży. Trudne czasy nastały dla firmy po 1917 roku, gdy po rewolucji upadł ważny rynek rosyjski i nie można było sprzedawać zegarków w USA z powodu zastrzeżenia nazwy przez Zenith Radio Company[3]. Po 1922 roku Zenith wprowadził kolekcję zegarków o nazwie Defy z kopertą o klasie WR 600 metrów. W 1923 r. wybudowano fabrykę w Besançon. W 1925 Zenith zatrudniał ponad 1000 pracowników[1]. W 1926 roku Zenith pobił rekord precyzji mierzony przez King's Observatory w Kew. Norweski polarnik Roald Amundsen miał przy sobie zegarek marki Zenith podczas zdobycia bieguna południowego w 1911 roku i podczas wyprawy na biegun północny[4][5].

W 1959 roku Zenith przejął firmę Martel Watch Co[6]. Zenith przejął także produkujące zegarki firmy Mondia[2].

W dniu 10 stycznia 1969 roku Zenith zaprezentował kaliber El Primero, który był pierwszym na świecie chronometrem automatycznym wytwarzającym 36 000 vph tj. 10 wahnięć na sekundę (5 Hz), wygrywając tym samym prestiżową rywalizację z Seiko i koalicjami firm Breitling-Hamilton-Büren oraz Heuer-Leonidas[3]. W 1971 r. Zenith wprowadza do sprzedaży rozwojowy dla El Primero model Espada, bo posiadający potrójny kalendarz i fazy księżyca[6]. W 1972 roku Zenith został kupiony przez amerykańską firmę Zenith Radio Company.

W 1975 roku amerykańscy właściciele, w związku z popularnością zegarków kwarcowych, zdecydowali o zaprzestaniu produkcji zegarków mechanicznych uznając, że nie mają one przyszłości i nie będą przynosić zysków[6]. Sprzeciwiając się poleceniom menadżerów, kierownik warsztatu Charles Vermot w tajemnicy ukrył na strychu około 150 maszyn oraz dokumentację techniczną nie chcąc aby unikalna technologia El Primero wpadła w ręce konkurencji[7]. Aby nie odkryto ukrytych maszyn Vermot zamurował część fabrycznego strychu[7].

Po kolejnej zmianie właściciela Zenith w 1984 roku dzięki Charlesowi Vermot mógł ponownie rozpocząć produkcję El Primero, które to mechanizmy zaczął kupować dla swoich zegarków Rolex[7]. Mechanizm ten był stosowany w zegarkach Rolex Daytona od roku 1988 do czasu zakupu Zenitha przez koncern LVMH. W latach 90. zaprezentowano nowy model sportowy Chronomaster Flyback z mechanizmem El Primero, który został zaprojektowany na konkurs ogłoszony przez francuskie Ministerstwo Obrony.

Po kilku latach prac, w 1994 roku zaprezentowano wyjątkowo płaski automatyczny zegarek Elite o grubości 3,38 milimetra[8]. Mechanizm ten otrzymał nagrodę w kategorii „Najlepszy Mechanizm Roku”[2].

W 1999 roku Zenith został kupiony przez koncern LVMH (Louis Vuitton Moët Hennessy), stając się jedną z kilku jej marek w dziale luksusowych zegarków obok np. TAG Heuer, Bulgari i Hublot. Z tego powodu zaprzestano sprzedaży mechanizmów El Primero dla Rolexa Daytona, ponieważ firma ta znajdowała się poza grupą LVMH[2]. W 2004 roku zaprezentowano Grande ChronoMaster XXT Tourbillon, który był pierwszym zegarkiem o tak wysokiej częstotliwości na rynku[7].

Po pięciu latach badań i prac studyjnych w 2010 roku zaprezentowano zegarek „Christophe Colomb”, który jest limitowany do 25 sztuk i pracuje w oparciu o mechanizm „Academy 8804” charakteryzujący się ręcznym naciągiem i rezerwą chodu wynoszącą aż 50 godzin. Sercem mechanizmu jest klatka żyroskopu, która składa się ze 166 części. Cena jednego zegarka wynosi około 730 tysięcy złotych[8].

W 2012 roku Felix Baumgartner skacząc z wysokości 39 km i spadając z prędkością 1137 kilometrów na godzinę miał przy sobie zegarek „Zenith El Primero Stratos Flyback Striking 10th”[9]. W 2013 roku zaprezentowano nagradzany model El Primero Lightweight[3].

Przedsiębiorstwo Zenith istnieje do dnia dzisiejszego, kontynuuje tradycję produkcji wysokiej jakości luksusowych zegarków. Od wielu innych marek, także szwajcarskich, wyróżnia go także to, że mechanizmy wytwarza dla własnych produktów wyłącznie samodzielnie, nie zamawiając ich w innych firmach. W ciągu swojej historii Zenith zarejestrował 297 patentów i zebrał 2333 nagrody w kategorii precyzji odmierzania czasu tzw. „chronometry prizes”[2].

Galeria

Przypisy

  1. a b Histoire & Grandes Dates - Zenith Montres de Luxe depuis 1865 [online], Zenith Watches [dostęp 2019-02-06] (fr.).
  2. a b c d e f g h Historia marki Zenith [online], CH24.PL [dostęp 2019-02-06] (pol.).
  3. a b c GQ, The GQ Guide to Zenith watches [online], British GQ [dostęp 2019-02-06].
  4. Publié par Rol, Savioz, Zenith et Jean-Louis Etienne au Pôle Nord [online] [dostęp 2019-02-06].
  5. Zenith - The Last Great Adventure on Earth - - WorldTempus [online], en.worldtempus.com [dostęp 2019-02-06] (ang.).
  6. a b c Zegarkiipasja.pl, Martel Watch Co. – zapomniany twórca El Primero. Historia marki. [online], zegarkiipasja.pl [dostęp 2019-02-06] (pol.).
  7. a b c d El Primero 50th Anniversary [online], elprimero50.zenith-watches.com [dostęp 2019-02-06].
  8. a b Historia zegarków Zenith - LuxTime - Autoryzowany Sklep Internetowy [online], luxtime.pl [dostęp 2019-02-06].
  9. Historia zegarków Zenith - LuxTime - Autoryzowany Sklep Internetowy [online], luxtime.pl [dostęp 2019-02-06].

Linki zewnętrzne