Prużana: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
m →Demografia: drobne merytoryczne |
→Historia: drobne merytoryczne |
||
| Linia 58: | Linia 58: | ||
==Historia== |
==Historia== |
||
'''Wiek XV''' |
|||
Po raz pierwszy wzmiankowane w [[1487]] roku pod nazwą ''Dobuczyn'', stanowiło część Wielkiego Księstwa Litewskiego, województwa brzesko-litewskiego. Po [[rozbiory Polski|trzecim rozbiorze]] [[Polska|Polski]] trafiło pod skrzydła Romanowów, którzy przekazali miasto generałowi Piotrowi Rumiancewowi-Zadunajskiemu. W czasach rosyjskich nadano miastu herb i skasowano wyznanie unickie. |
|||
Po raz pierwszy wzmiankowane w [[1487]] roku pod nazwą ''Dobuczyn'', stanowiło część Wielkiego Księstwa Litewskiego, województwa brzesko-litewskiego. |
|||
W latach [[1919]]-[[1939]] miasto stanowiło siedzibę [[powiat]]u w [[województwo poleskie|województwie poleskim]]. Zajęte przez Armię Czerwoną [[19 września]] [[1939]] roku, weszło w skład [[Białoruś|Białorusi]]. |
|||
'''Wiek XVI''' |
|||
Po śmierci księcia kobryńskiego Jana (syna Szymona), Dobuczyn stał się własnością jego żony Teodory, król Polski [[Zygmunt Stary]] nadał miejscowość (1519) marszałkowi W. Kościewiczowi, a później swojej żonie królowej Bonie. Miasto znajdowało się w powiecie kobryńskim województwa podlaskiego, a od 1566 w powiecie i województwie brzesko-litewskim. |
|||
Córka Zygmunta Starego, królowa Polski [[Anna Jagiellonka]] nadała (1588) miejscowości, znanej już jako Prużany magdeburskie prawa miejskie i herb (w srebrnym polu błękitny wąż ze złotą koroną na głowie, trzymający w pysku dziecko). |
|||
Po roku (1589) nowo wybrany król Polski [[Zygmunt III Waza]] zatwierdził to swoim przywilejem (zezwalającym na organizowanie 4 jarmarków rocznie), nieznacznie zmieniając herb miasta. Jest on bardzo podobny do herbu Mediolanu - matka Anny Jagiellonki królowa Bona Sforza była córką księcia Mediolanu Gian Galeazzo Sforzy.) |
|||
Zbudowany został "dwór królewski" - drewniany pałac z zabudowaniami gospodarczymi. W końcu XVI wieku miasto liczyło ponad 1000 mieszkańców. |
|||
'''Wiek XVII i XVIII''' |
|||
Coraz liczniej napływali do miasta koloniści żydowscy. Żydzi (także z sekty karaimów - pochodzącej z VIII w. i nie uznającej Talmudu), w XVIII wieku stanowili już około 40% ludności liczącego 1,5 tys. mieszkańców miasteczka (pierwsza synagoga powstała jeszcze w 1463 roku). |
|||
Po zniszczeniach, wywołanych wojnami kozackimi, najazdami Szwedów i Rosjan ocalała zaledwie 20% zabudowy miasta. |
|||
W III rozbiorze (1795) miasto zostało zagarnięte przez Rosję. Klucz prużański otrzymał od carycy Katarzyny II rosyjski generał-feldmarszałek [[Piotr Rumiancew-Zadunajski]] (1725-96), gubernator Ukrainy (od 1764), zwycięzca wojsk tureckich (1768-74), dowodzący częścią sił rosyjskich podczas tłumienia powstania kościuszkowskiego (1794), ktory wkrótce sprzedał go tajnemu radcy Jahminowi, od którego kupiła Prużany rodzina Szwejkowskich. |
|||
'''Wiek XIX''' |
|||
Miasto b. szybko wówczas się rozwijało. W 1817 liczyło 800 mieszkańców , 20 lat później już 5,5 tys. mieszkańców. Od połowy XIX w. w mieście odbywały się przedstawienia teatralne. Działał browar, garbarnia i młyn. Car ustanowił w tym czasie rosyjski herb miasta (1845). |
|||
Podczas powstania styczniowego w okolicach Prużan walczyły polskie oddziały powstańcze (R. Rachińskiego, S. Sanchina i B. Rylskiego). 13 lutego 1863 powstańcy wyzwolili na krótko Prużany. Miasto zostało wkrótce strawione przez pożar (1863), w końcu XIX wieku liczyło ponad 7,5 tys. mieszkańców - ponad 2/3 wyznania mojżeszowego, 25% prawosławnych i 6% katolików (wg danych carskich). |
|||
Budowa linii kolejowej w końcu XIX wieku w odległości 13 km od miasta uniemożliwiła jego dalszy rozwój. Na przełomie XIX i XX wieku Prużany stały się ważnym ośrodkiem garncarstwa. |
|||
'''Wiek XX''' |
|||
W II Rzeczpospolitej Prużany były stolicą powiatu województwa poleskiego. 60% ludności żydowskiej zamieszkującej Prużany posiadało zdecydowaną większość we władzach samorządowych miasteczka, liczącego ponad 5 tys. mieszkańców. |
|||
19 września 1939 roku Prużany zajęły sowieckie oddziały 4 Armii komdywa Wasilija J. Czujkowa |
|||
Okupujacy Prużanę od 23 czerwca 1941 do 17 lipca 1944 Niemcy nałożyli początkowo na społeczność żydowską kontrybucję (500,000 rubli, 2 kilogramy złota i 10 kg srebra) płatną w ciągu 1 doby. W sierpniu 1941 utworzyli getto, z którego wywieziono Żydów do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. Na miejscu zginęło ponad 4.000 Żydów. Miasto zostało prawie całkowicie zniszczone. |
|||
Najstarszą część miasta tworzą ulice Kobryńska (obecnie "Sowiecka") i Słonimska (obecnie "Komsomolska"), na skrzyżowaniu których znajdował się rynek. Pomiędzy nimi a rzeką Muchawiec znajdowało się centrum miasteczka z kościołem, cerkwią unicką i sądami (grodzkim i ziemskim). W latach 60-tych dawną synagogę zamieniono na elektrownię. |
|||
==Zabytki== |
==Zabytki== |
||
Wersja z 16:47, 1 wrz 2007
Szablon:Miasto zagranica infobox Prużany lub Prużana (biał i ros. Пружаны) - miasto na Białorusi w obwodzie brzeskim liczące 25 tys. mieszkańców (1999)
Demografia
Historia
Wiek XV
Po raz pierwszy wzmiankowane w 1487 roku pod nazwą Dobuczyn, stanowiło część Wielkiego Księstwa Litewskiego, województwa brzesko-litewskiego.
Wiek XVI
Po śmierci księcia kobryńskiego Jana (syna Szymona), Dobuczyn stał się własnością jego żony Teodory, król Polski Zygmunt Stary nadał miejscowość (1519) marszałkowi W. Kościewiczowi, a później swojej żonie królowej Bonie. Miasto znajdowało się w powiecie kobryńskim województwa podlaskiego, a od 1566 w powiecie i województwie brzesko-litewskim. Córka Zygmunta Starego, królowa Polski Anna Jagiellonka nadała (1588) miejscowości, znanej już jako Prużany magdeburskie prawa miejskie i herb (w srebrnym polu błękitny wąż ze złotą koroną na głowie, trzymający w pysku dziecko).
Po roku (1589) nowo wybrany król Polski Zygmunt III Waza zatwierdził to swoim przywilejem (zezwalającym na organizowanie 4 jarmarków rocznie), nieznacznie zmieniając herb miasta. Jest on bardzo podobny do herbu Mediolanu - matka Anny Jagiellonki królowa Bona Sforza była córką księcia Mediolanu Gian Galeazzo Sforzy.)
Zbudowany został "dwór królewski" - drewniany pałac z zabudowaniami gospodarczymi. W końcu XVI wieku miasto liczyło ponad 1000 mieszkańców.
Wiek XVII i XVIII
Coraz liczniej napływali do miasta koloniści żydowscy. Żydzi (także z sekty karaimów - pochodzącej z VIII w. i nie uznającej Talmudu), w XVIII wieku stanowili już około 40% ludności liczącego 1,5 tys. mieszkańców miasteczka (pierwsza synagoga powstała jeszcze w 1463 roku).
Po zniszczeniach, wywołanych wojnami kozackimi, najazdami Szwedów i Rosjan ocalała zaledwie 20% zabudowy miasta.
W III rozbiorze (1795) miasto zostało zagarnięte przez Rosję. Klucz prużański otrzymał od carycy Katarzyny II rosyjski generał-feldmarszałek Piotr Rumiancew-Zadunajski (1725-96), gubernator Ukrainy (od 1764), zwycięzca wojsk tureckich (1768-74), dowodzący częścią sił rosyjskich podczas tłumienia powstania kościuszkowskiego (1794), ktory wkrótce sprzedał go tajnemu radcy Jahminowi, od którego kupiła Prużany rodzina Szwejkowskich.
Wiek XIX
Miasto b. szybko wówczas się rozwijało. W 1817 liczyło 800 mieszkańców , 20 lat później już 5,5 tys. mieszkańców. Od połowy XIX w. w mieście odbywały się przedstawienia teatralne. Działał browar, garbarnia i młyn. Car ustanowił w tym czasie rosyjski herb miasta (1845).
Podczas powstania styczniowego w okolicach Prużan walczyły polskie oddziały powstańcze (R. Rachińskiego, S. Sanchina i B. Rylskiego). 13 lutego 1863 powstańcy wyzwolili na krótko Prużany. Miasto zostało wkrótce strawione przez pożar (1863), w końcu XIX wieku liczyło ponad 7,5 tys. mieszkańców - ponad 2/3 wyznania mojżeszowego, 25% prawosławnych i 6% katolików (wg danych carskich).
Budowa linii kolejowej w końcu XIX wieku w odległości 13 km od miasta uniemożliwiła jego dalszy rozwój. Na przełomie XIX i XX wieku Prużany stały się ważnym ośrodkiem garncarstwa.
Wiek XX
W II Rzeczpospolitej Prużany były stolicą powiatu województwa poleskiego. 60% ludności żydowskiej zamieszkującej Prużany posiadało zdecydowaną większość we władzach samorządowych miasteczka, liczącego ponad 5 tys. mieszkańców.
19 września 1939 roku Prużany zajęły sowieckie oddziały 4 Armii komdywa Wasilija J. Czujkowa
Okupujacy Prużanę od 23 czerwca 1941 do 17 lipca 1944 Niemcy nałożyli początkowo na społeczność żydowską kontrybucję (500,000 rubli, 2 kilogramy złota i 10 kg srebra) płatną w ciągu 1 doby. W sierpniu 1941 utworzyli getto, z którego wywieziono Żydów do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. Na miejscu zginęło ponad 4.000 Żydów. Miasto zostało prawie całkowicie zniszczone.
Najstarszą część miasta tworzą ulice Kobryńska (obecnie "Sowiecka") i Słonimska (obecnie "Komsomolska"), na skrzyżowaniu których znajdował się rynek. Pomiędzy nimi a rzeką Muchawiec znajdowało się centrum miasteczka z kościołem, cerkwią unicką i sądami (grodzkim i ziemskim). W latach 60-tych dawną synagogę zamieniono na elektrownię.
Zabytki
- Zespół pałacowy - pałac w stylu willi włoskiej z 1 poł. XIX w. w majątku Szwykowskich. Po 1863 r. dobra skonfiskowane przez cara, a budynek przeznaczono na siedzibę powiatu. Zachowały się też dwie oficyny.
- Park krajobrazowy - o pow. 8 ha.
- Sobór prawosławny, późnoklasycystyczny z 1866 r.