Dom modlitwy przy ulicy Szerokiej 28 w Lublinie

Dom modlitwy Ajzyka Rozenfelda
lub dom modlitwy Pinchesa Szechtera
(dawna bożnica de Chassidim)

Państwo	Polska
Adres	Szeroka 28, Lublin
Budulec	murowana
Data budowy	przed 1794
Data zburzenia	II wojna światowa
Tradycja	ortodoksyjna
brak współrzędnych

Dom modlitwy Ajzyka Rozenfelda (Bożnica de Chassidim, Dom Jakowa Icchaka Horowitza-Szternfelda) – nieistniejący dom modlitwy znajdujący się w kamienicy w Lublinie przy nieistniejącej ulicy Szerokiej 28; centralne miejsce życia chasydzkiego w Lublinie w I połowie XIX w.

Historia posesji

Pierwsza wzmianka na temat posesji przy ulicy Szerokiej 28 pochodzi z XVIII wieku. Pod koniec tego wieku w kamienicy, znajdującej się wówczas przy głównej ulicy dzielnicy żydowskiej w Lublinie, na pierwszym piętrze zamieszkał Jakub Izaak Horowic-Szternfeld (Jakub Icchak Horowitz, znany też jako Widzący z Lublina), chasydzki rabin, cadyk i przywódca ruchu chasydzkiego. W 1794 roku na tyłach posesji, w podwórzu, stanęła drewniana chasydzka bóżnica zwana Bożnicą Rebego (Bożnica de Chassidim); według Roberta Kuwałka był to pierwszy oficjalny dom modlitwy należący do chasydów w centralnej Polsce. Budynek mógł pomieścić kilkuset Żydów. Postać rabina przyciągała rzesze jego zwolenników, a jego synagoga, szczególnie pod koniec tygodnia, była oblegana przez miejscowych i przyjezdnych żydów. W jej wnętrzu znajdowała się obszerna biblioteka zawierająca wiele cennych ksiąg religijnych. Zimą znajdowali w niej schronienie starzy i bezdomni Żydzi, traktujący główną salę modlitewną jako przytułek . Kamienica była wówczas własnością Żydowskiej Gminy Wyznaniowej oraz Josefa, rabina w Tarczynie i Izraela, lubelskiego kupca, oraz Kopela Endelsberga i Mordka Rappaporta.

Na początku XIX wieku część kamienicy wraz z bożnicą nadal znajdowała się pod administracją miejscowej gminy żydowskiej. Pod koniec XIX wieku właścicielem posesji był Cukierfajn Lejba, następnie od 1915 Brochsztejn a w 1937 m.in. Helfman Hajna. W tych lata w budynku nadal funkcjonowała bożnica, a od ok. 1914 roku prywatny dom modlitwy Pinchesa Szechte i Ajzyka Rozenfelda. Bożnica, w której zawsze znajdował się minjan, w tym okresie służyła „modlących się w biegu”.

Opis architektoniczny

W 1937 roku murowana kamienica, w której znajdowała się bożnica, miała trzy kondygnacje i nie była podpiwniczona. Znajdowało się w niej jedenaście izb o łącznej powierzchni 225 m²; część niezabudowana miała powierzchnię 51 m². Pomieszczenia mieszkalne były ogrzewane piecami kaflowymi. Z wewnętrznej klatki schodowej na kolejne piętra prowadziły drewniane schody. Frontowa część elewacji o długości ośmiu metrów podzielona była na trzy osie. W osi centralnej znajdowało się wejście do budynku, a nad nim, na pierwszym piętrze, znajdował się balkon. Na parterze domu znajdowała się piekarnia Mordejchaja, na wyższych piętrach mieszkania, a za piekarnią bożnica, do której wejście prowadziło przejście od uliczki przebiegającej od ulicy Szerokiej do ulicy Nadstawnej.

Podczas likwidacji getta lubelskiego w 1942 roku wszystkie budynki na posesji nr 28 zostały wyburzone. Na ich miejscu w latach 50. wzniesiono nową kamienicę . Organizacja Lubelska w Nowym Jorku podjęła próbę zwrotu majątku w celu odbudowy synagogi, ale bezskutecznie.

Tablica upamiętniająca postać Widzącego z Lublina

Obecnie synagogę oraz Widzącego z Lublina upamiętnia tablica pamiątkowa umieszczona na kamienicy znajdującej się przy placu Zamkowym 10.

Bibliografia

• Robert Kuwałek: Lublin. Jerozolima Królestwa Polskiego. Lublin: Stowarzyszenie "Dialog i Współpraca", 2001.
• Robert Wajs, Karolina Wajs: Fakty i wydarzenia z życia lubelskich Żydów. Lublin: Stowarzyszenie "Dialog i Współpraca", 1997.

Linki zewnętrzne

• Zdjęcie przedstawiające fragment budynku, elewacja frontowa w której znajdowała się bożnica