Traktat o formach i przepisach turniejowych
 Karta ze sceną składania przyrzeczenia rycerskiego (k.XXXUIII-XXXIX) | |
| Oznaczenie |
Ms.CZART.3090 IV DG1231) |
|---|---|
| Autor |
René d’Anjou |
| Autor iluminacji |
Mistrz Coeur d’amour épris (?) |
| Data powstania |
1463–1470 |
| Miejsce powstania |
Francja |
| Język |
francuski |
| Technika |
manuskrypt na pergaminie |
| Rozmiary |
29,5×22 cm |
| Liczba kart |
k.55+5 |
| Czcionka |
piętnastowieczna kursywa |
| Miejsce przechowywania | |
Traktat o formach i przepisach turniejowych (fr. Traitè de la forme et devis d'un tournois) – francuskojęzyczny rękopis iluminowany autorstwa René d’Anjou, księcia Andegawenii i Lotaryngii, hrabiego Prowansji, zwany również Księgą turniejową (Le livre des tournois). Rękopis należy do kolekcji księżnej Izabeli Czartoryskiej[1] i był wykonany dla Jeana d’Armagnac, księcia Nemours[2].
Rękopis iluminowany znajdujący się w kolekcji Biblioteki Książąt Czartoryskich jest jedną z pięciu replik warsztatowych egzemplarza wzorcowego powstałego w 1460 roku ilustrowanego przez nadwornego malarza René d’Anjou, Flamanda Barthélemy’ego d’Eyck. Oryginalny rękopis znajduje się w Bibliotece Narodowej Francji (Fr.2695)[3]. Replika za zbiorów czartoryskich mogła powstać za sprawą Mistrza Coeur d’amour épris (autora innego iluminowanego rękopisu, romansu alegorycznego Livre du Coeur d’amour épris)[1].
Opis rękopisu[edytuj | edytuj kod]
Traktat opisuje reguły, zwyczaje i akcesoria turniejowe oraz zasady zbiorowej walki konnej obowiązujące w krajach o najdłuższej tradycji gier rycerskich: Francji, Flandrii, Brabancji i Nadrenii. Był on dedykowany bratu René Karolowi Walezjuszowi, hrabiemu Maine. Rękopis składa się z cyklu dwudziestu sześciu dużych ilustracji przedstawiających przebieg fikcyjnego turnieju rycerskiego rozegranego pomiędzy książętami Burbon i Bretanii. Rysunki zostały wykonane czarnym i brunatnym atramentem, podmalowane akwarelą i gwaszem o pastelowym kolorycie. Dominują w nim odcienie różu w tonacji malinowej, błękity, gama brązów i szarości, ciepła zieleń oraz mocniejsze akcenty cynobru[1]. Rękopis krakowski wyróżnia się spośród pozostałych czterech replik głębią przestrzeni oraz dodatkowymi rozległymi pejzażami malowanymi szkicowo w tle ukazanych scen[1].
Rękopis został napisany w języku francuskim, piętnastowieczną kursywą w jednej kolumnie na pergaminie. Ma pięćdziesiąt pięć kart, zawiera szesnaście rysunków całostronicowych i dziesięć dwustronicowych. W 1970 roku Stanisław Wilczek wykonał dla rękopisu oprawę.
Opis karty XXXVIII–XXXIX[edytuj | edytuj kod]
|
|
| Traktat o formach i przepisach turniejowych | |
| k.XXXVIII z oryginalnego kodeksu z ok. 1460, Biblioteka Narodowa Francji |
k.XXXVIII z repliki warsztatowej ks. Czartoryskiej z 1465-1470 |
Całostronicowa miniatura przedstawia jeden z ważniejszych momentów podczas turnieju rycerskiego – składanie przyrzeczenia przez rycerstwo. Przy szrankach umieszczone zostały loże dla wysoko urodzonych. Z lewej strony znajduje się loża obita niebieskim suknem i ozdobiona herbami, w której zasiadają sędziowie jednakowo odziani w malinoworóżowe houppelande i kapelusze typu chaperon. Wśród nich znajduje się również herold organizatora turnieju. W sąsiedniej, jasnoróżowej loży artysta przedstawił modnie ubrane damy w wysokich czepcach, z biżuterią ozdabiającą dekolty. U spodu lóż, w szrankach widoczny jest orszak rycerzy bretońskich, którzy złożywszy przyrzeczenie gotują się do opuszczenia placu. Z prawej strony nadjeżdża kawalkada rycerzy księcia de Burbon, o czym świadczy proporzec z liliami heraldycznymi w kratownicy przepasany czerwonym skosem[1]. Po złożeniu przyrzeczenia przez drugi orszak dojdzie do pojedynku, co ukazane zostało na kolejnej miniaturze[1].
Proweniencja[edytuj | edytuj kod]
Rękopis w XV wieku stanowił własność Jeana d’Armagnac, księcia Nemours. Pod koniec 1500 roku rękopis znajdował się w kolekcji księcia Burbonii, Pierre’a de Beaujeau a następnie przeszedł na własność książąt Conti. Około 1811 roku rękopis został ofiarowany do nowo otwartego Domu Gotyckiego w Puławach przez francuskiego literata, wydawcę i archeologa Marie Charlesa Josepha de Pougenes.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Miodońska i Płonka-Bałus 2001 ↓, s. 30.
- ↑ Miodońska i Płonka-Bałus 2001 ↓, s. 13.
- ↑ Oryginalny rękopis on-line
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Barbara Miodońska, Katarzyna Płonka-Bałus: Puławska kolekcja rękopisów iluminowanych księżnej Izabeli Czartoryskiej. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2001. ISBN 83-87312-76-2.