Tryton (muzyka)
Tryton – w muzyce odległość między dwoma dźwiękami (interwał), wynosząca trzy całe tony (stąd nazwa, łac. średniowieczne tritonus znaczy: złożony z trzech dźwięków), w szeregu diatonicznym są to dźwięki f – h. W harmonii klasycznej tryton jest uważany za dysonans i wymaga rozwiązania na sekstę małą (lub sekstę wielką w tonacji molowej), gdy trytonem jest kwarta zwiększona (f – h) lub tercję wielką (lub tercję małą w tonacji molowej) gdy trytonem jest kwinta zmniejszona (h – f). Interwał trytonu w przewrocie (czyli gdy dźwięk niższy przeniesiemy oktawę w górę ponad wyższy dźwięk, który w wyniku tego staje się podstawą) jest również trytonem.
Wbrew popularnej legendzie, w dawnej muzyce kościelnej używanie trytonu nie było zakazane. Określenie diabolus in musica (dosłownie „diabeł w muzyce”) zostało po raz pierwszy użyte przez Johanna Josepha Fuxa w jego rozprawie o kontrapunkcie Gradus ad Parnassum w roku 1725. Pełne zdanie brzmi tam „mi contra fa diabolus in musica est”, odnosi się więc nie tylko do kwinty zmniejszonej i kwarty zwiększonej, ale też do kwarty zmniejszonej, i zwiększonej lub zmniejszonej oktawy. Interwały te były dysonansami, jednak w odpowiednich kontekstach były wykorzystywane[1][2].
Niektórzy kompozytorzy wykorzystują jednak ten interwał właśnie ze względu na diaboliczne skojarzenia, np. Giuseppe Tartini w Sonacie z diabelskim trylem[3]. Również we współczesnej muzyce rozrywkowej interwał ten jest używany szczególnie często w muzyce ilustrującej filmy kryminalne oraz w metalu[4].
| Nazwa | Opis | Przykład |
|---|---|---|
| Tryton Posłuchaj: ⓘmelodycznie ⓘharmonicznie |
Tryton to interwał o rozmiarze trzech całych tonów. Trytonem jest więc kwarta zwiększona lub kwinta zmniejszona (zależnie od tego, między którymi stopniami jest zawarty). Występuje naturalnie w szeregu zasadniczym (f-h). Jest dysonansem. | 
|
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jacobus of Liège, Jacobus Leodiens Speculum Musicae, Roger Bragard (red.), t. 2, 1955–1973, s. 201.
- ↑ Johannes Boen, Johannes Boens Musica und Seine Konsonanzenlehre, Wolf Frobenius (red.), 1971, s. 74-76.
- ↑ Oliver Sacks: Muzykofilia: Opowieści o muzyce i mózgu. tłum. Jerzy Łoziński. Poznań: Zysk i S-ka, 2009, s. 148. ISBN 978-83-7506-322-6.
- ↑ Keith Kahn-Harris: Extreme metal: music and culture on the edge. Berg Publishers, 2007, s. 31. ISBN 978-1-84520-398-6.