Ukrzyżowanie z Marią i św. Janem pod krzyżem
_-_The_Crucifixion,_with_the_Virgin_and_Saint_John_the_Evangelist_Mourning_-_Google_Art_Project.jpg)
| |
| Autor |
Rogier van der Weyden i jego pracownia |
|---|---|
| Data powstania |
ok. 1464 |
| Medium |
olej na desce dębowej |
| Wymiary |
180,3 × 92,6 cm (lewa); 180,3 × 92,3 cm (prawa) |
| Miejsce przechowywania | |
| Lokalizacja | |
Ukrzyżowanie z Marią i św. Janem pod krzyżem – dyptyk Rogiera van der Weydena, przykład niderlandzkiego malarstwa tablicowego. Jest to największy zachowany dyptyk Weydena.
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Dyptyk przez wielu historyków uznawany był za późne dzieło Weydena. Niemiecki historyk sztuki Erwin Panofsky[1] (1953) i Martin Davies (1972)[2] datują dzieło na lata 1455-1460. Badania dendrochronologiczne opublikowane w 2009 roku wykazały, iż dyptyk nie mógł powstać wcześniej niż w 1464 roku. Sposób ukazania postaci i technika wykonania nawiązuje do innego dzieła z tego samego okresu: Ukrzyżowanie z kartuzji Scheut z Escorialu.
Opis obrazu[edytuj | edytuj kod]
Weyden ukazuje scenę ukrzyżowania na dwóch panelach dyptyku, co jest rzadkością dla tego typu scen przeważnie prezentowanych na tryptykach[3]. Na prawym skrzydle znajduje się Chrystus na krzyżu, na lewym zrozpaczona Maria podtrzymywana przez Jana Ewangelistę. Wszystkie postaci przedstawione zostały na tle czerwonych kotar, co nadaje nieprawdopodobny kontrast wobec białej i jasnoniebieskiej szat postaci. Tak jak w Ukrzyżowaniu z Escorialu, artysta rezygnuje z tradycyjnej ikonografii towarzyszącej scenie Pasyjnej, tłem nie jest góra Golgota czy widok na Jerozolimę, ale szary mur kościelnego wnętrza. Postacie ukazane zostały semi-grisailleowo, bardziej przypominają rzeźby z kamienia. Postać Chrystusa, bardzo cielesna, przepasana jest białą przepaską na biodrach układającą się w fałdy w stylu późnego gotyku[4]. Weyden ponownie stwarza wrażenie uczestniczenia widza, poprzez ból wyrażony na twarzy Marii, w misterium męki Chrystusa. Antoni Ziemba o dwóch podobnych do siebie prac z Escorialu i Filadelfii pisał:
W obu dziełach sytuacja narracyjna zostaje zawieszona między realnością historii a konwencją iluzyjnej imitacji obrazu. Jest to zabieg wyrafinowany, aluzyjny i już tylko skojarzeniowy: malarz sugeruje wiernemu, iż ten znalazł się w sytuacji granicznej pomiędzy oglądaniem sztucznego obrazu a uczestniczeniem w prawdziwej historii.[5]
Proweniencja[edytuj | edytuj kod]
Według historyka sztuki Penny Howella Jolly dyptyk mógł zostać namalowany dla nieznanego klasztoru kartuzów, gdzie surowe warunki ascetyczne reguły pasowały do surowej kompozycji dyptyku[6] Obraz trafił do Museum of Fine Arts w Bostonie w 1917 roku z kolekcji Johna G. Johnsona[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Erwin Panofsky, Early netherlandish Painting, 1953, za: Antoni Ziemba, Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380–1500. Niderlandzkie malarstwo tablicowe, t. II, s. 231
- ↑ Martin Davies, Rogier van der Weyden. An Essay with a Critical Catalogue of Paintings Assigned to him and to Robert Campin, London: Phaidon, 1972
- ↑ a b Philadelphia Museum of Art
- ↑ Alfred Ligocki, Sztuka renesansu, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973, s.120
- ↑ Ziemba 2008 ↓, s. 303.
- ↑ Penny Howell Jolly, Rogier van der Weyden's Escorial and Philadelphia Crucifixions and their Relation to Fra Angelico at San Marco. Oud Holland, s. 95, 1981.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Antoni Ziemba: Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380-1500. Niderlandzkie malarstwo tablicowe Tom II. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2008. ISBN 978-83-235-0443-6.