Zapora Montsalvens
Zapora Montsalvens – zapora wodna w Szwajcarii. Przegradza rzekę Jogne w Alpach Fryburskich, tworząc zbiornik Montsalvens. Pierwsza w Europie betonowa zapora wodna o podwójnej krzywiźnie[1]. Zbudowana została w celu produkcji energii elektrycznej.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Zapora znajduje się w gminie Broc w kantonie Fryburg. Usytuowana jest przy górnym skraju wąwozu Jogne (fr. Gorges de la Jogne), którym rzeka ta opada z płaskowyżu Charmey do doliny Sarine[2].
Historia budowy[edytuj | edytuj kod]
Budowę zapory zaproponowali i zaplanowali profesor Jean Landry z Lozanny oraz inżynier J.E. Gruner z Bazylei. Inwestorem budowy zapory były Entreprises Électriques Fribourgeoises (EEF) z Fryburga, powstałe 17 listopada 1915 r. Po zakończeniu I wojny światowej Spółka Caillers, właściciel fabryki czekolady w Broc, zrzekła się na korzyść EEF posiadanych praw do wykorzystywania energi wód Jogne w zamian za określony roczny przydział energii elektrycznej[1]. Alfred Stucky, później wybitny szwajcarski konstruktor zapór wodnych, udoskonalił metody obliczania zapór łukowych właśnie podczas budowy tej tamy. Realizacja projektu, zatwierdzonego przez Wielką Radę kantonu fryburskiego na posiedzeniu w dniach 17-18 maja 1918 r., rozpoczęła się położeniem kamienia węgielnego 29 września 1919 r. i została ukończona już w grudniu 1920 r. 21 stycznia rozpoczęto napełnianie zbiornika, a już 25 czerwca tegoż roku uruchomiono pierwszy zespół turbogeneratorowy[1]. Planowany koszt, obliczony na 11 milionów ówczesnych franków, docelowo wyniósł ponad 21 milionów, co spowodowało poważne problemy z płynnością finansową EEF.
Parametry techniczne[edytuj | edytuj kod]
Podstawę muru zapory stanowią wapienie górnej jury (malmu). Wysokość zapory ponad koryto rzeki wynosi 52 m, długość korony – 110 m, a objetość muru zapory - 26 000 m3. Korona zapory znajduje się na wysokości 802,3 m n.p.m. (maksymalny poziom wody w zbiorniku wynosi 800,8 m n.p.m.). Zapora posiada upust denny o maksymalnym przepływie 58 m3/s oraz upusty przelewowe o przepływie 430 m3/s. Pierwotnie zapora była nieco niższa – do obecnych wymiarów przebudowano ja w roku 1926 w celu zwiększenia produkcji energii elektrycznej. W latach 1997-1998 przy okazji remontu zapory dokonano wzmocnienia lewego przyczółka obiektu oraz rozbudowano upusty przelewowe podnosząc ich przepustowość z 274 m3/s do obecnych 430 m3/s[3].
Elektrownia wodna położona jest w Broc poniżej zapory. Woda doprowadzana jest do niej podziemnym rurociągiem[4] o spadku 122 m. Obecnie zakład ten posiada pięć turbin o łącznej mocy 30 MW. W 2006 r. elektrownia ta wyprodukowała 74 253 MWh energii elektrycznej, co stanowi około 11% produkcji kantonu Fryburg i 0,2% produkcji energii wodnej w całej Szwajcarii. Pierwotnie produkcja elektrowni wynosiła ponad 50% produkcji energii elektrycznej całego dorzecza Sarine. Obecnie elektrownia ta daje 11% produkcji elektrycznej dorzecza Sarine, co zaspokaja potrzeby ok. 20 tys. gospodarstw domowych[1].