Przejdź do zawartości

Łamanie kołem

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Scena łamania kołem

Łamanie kołem[1] – jedna z metod egzekucji stosowana powszechnie w średniowiecznej Europie, podobnie jak ścięcie toporem i gotowanie we wrzątku[2].

Karę wymierzano publicznie na kole o średnicy ok. 2 metrów, zamontowanym poziomo na niskim palu umieszczonym na szafocie. Ofiarę (zwykle odpowiednio obnażoną) z szeroko rozstawionymi kończynami – rozpostartą w pozycji „orła”, przywiązywano do metalowych pierścieni na szprychach koła lub na jego obręczy. Dla większej skuteczności pod jej biodra, kolana, kostki, łokcie i nadgarstki niekiedy podkładano grube kawałki drewna. Następnie kat miażdżył ciało skazańca ciężkim kołem[a] (rodzajem kanciastej maczugi, której krawędzie obijano metalem) względnie żelaznym łomem lub nawet młotem kowalskim. Jego pomocnik stopniowo obracał koło, tak aby masakrowaniu ulegały kolejne części ciała ofiary.

W wyroku częstokroć dokładnie określano liczbę uderzeń lub czas trwania kary (np. do 2 godzin). W końcu skazańca dobijano, zadając mu cios śmiertelny w brzuch lub w szyję[3]. Po dokonaniu tych czynności ciało wystawiano na pokaz, unosząc wysoko na słupie albo stawiano w pozycji pionowej. Niekiedy dodatkowo gawiedź pastwiła się nad nim, np. wydłubując oczy.

Rozróżniano dwie postacie tej kary:

  • łamanie kołem od dołu: w kolejności łamano kostki, nadgarstki; łydki, przedramiona; uda, ramiona; klatkę piersiową (kręgosłup);
  • łamanie kołem od góry (mające znamiona litości, aktu łaski) wykonywano w odwrotnej kolejności: pierwszym uderzeniem w klatkę piersiową łamiąc kręgosłup; przerwanie w ten sposób rdzenia kręgowego powodowało, że skazany (o ile przeżył) nie odczuwał bólu przy dalszym wykonywaniu kary.

Łamanie kołem było szczególnie rozpowszechnione w przedrewolucyjnej Francji[4], gdzie było ono okrutniejszą formą bastonady (zatłuczenia na śmierć). W Niemczech podczas łamania kołem zadawano około 40 uderzeń[3]; w monarchii Habsburgów ofiarami tej kary w 1785 r. padli przywódcy powstania chłopskiego w Siedmiogrodzie[5]. Karę tę, która w miejscowych dokumentach występuje od XIII wieku, stosowano również w Polsce, np. w przypadkach świętokradztwa[6].

  1. Stąd zwyczajowa nazwa tej kary, często błędnie tłumaczonej jako miażdżenie przez rzucanie koła od wozu na ciało skazańca (co mogło również zdarzać się niekiedy); określenie to jednak można też rozumieć jako „łamanie dokoła”, tj. poprzez obracanie koła z ofiarą.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Od koł, kół – gruby kij, drąg, żerdź, pal; por. «kół» w Słowniku języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego.
  2. Roman Tokarczyk: Prawa narodzin, życia i śmierci. Warszawa 2012, s. 399.
  3. a b B. Innes: Historia tortur, dz. cyt., s. 55.
  4. B. Innes: Historia tortur, dz. cyt., s. 54.
  5. Juliusz Demel: Historia Rumunii. Warszawa-Wrocław-Kraków-Gdańsk-Łódź: Ossolineum, 1986, s. 248.
  6. Henryk Grajewski: Kara śmierci w prawie polskim do połowy XIV wieku. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze, 1956, s. 144.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]