Aleksander Brückner

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Aleksander Brückner
Ilustracja
Aleksander Brückner (1939)
Data i miejsce urodzenia

29 stycznia 1856
Tarnopol, Cesarstwo Austrii

Data i miejsce śmierci

24 maja 1939
Berlin, III Rzesza

Miejsce spoczynku

Cmentarz Rakowicki w Krakowie

podpis
Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Złoty Wawrzyn Akademicki
Grób Aleksandra Brücknera na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (aleja zasłużonych)
Poprzedni grób A.Brücknera na cmentarzu Tempelhofer Parkfriedhof
Krypta Zasłużonych na Skałce
Okładki wybranych prac Aleksandra Brücknera
Kazania średniowieczne (1895)
Apokryfy sredniowieczne (1900)
Literatura religijna w Polsce średniowiecznej (1902)
Starozytna Litwa - ludy i bogi (1904)
Mikołaj Rej - studium krytyczne (1905)
Różnowiercy polscy - szkice obyczajowe i literackie (1905)
Dzieje literatury polskiej w zarysie (1908)
Dzieje języka polskiego (1913)
Mitologia słowiańska (1918)
Słownik etymologiczny języka polskiego (1927)

Aleksander Brückner (ur. 29 stycznia 1856 w Tarnopolu[1], zm. 24 maja 1939 w Berlinie) – polski slawista, historyk literatury i kultury polskiej.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w spolszczonej i od trzech pokoleń osiadłej w Brzeżanach, a wcześniej w Stryju, rodzinie urzędnika skarbowego – Aleksandra Mariana Brücknera.

Studiował we Lwowie, a staże naukowe odbył w Lipsku, Berlinie i Wiedniu u znakomitych slawistów: Leskiena, Jagicia, Miklošiča. Doktoryzował się w 1876, a habilitację uzyskał na uniwersytecie w Wiedniu w 1878 na podstawie pracy Die slavischen Aussiedlungen in der Altmark und im Magdeburgischen. Był docentem Uniwersytetu Lwowskiego. W 1881 powołano Brücknera na katedrę slawistyki w Berlinie jako następcę profesora Jagicia, gdzie wykładał aż do przejścia na emeryturę w 1924 roku. W 1889/1890 Brückner odnalazł w Bibliotece Petersburskiej Kazania świętokrzyskie, które opracował i opublikował. Oprócz tego Brückner pod koniec XIX wieku opracował spuściznę literacką po barokowym poecie Wacławie Potockim. Po I wojnie światowej w 1924 władze uniwersytetu przeniosły profesora Brücknera na emeryturę. W 1933 otrzymał od społeczeństwa polskiego złoty medal zasługi. Był członkiem Akademii Umiejętności, Rosyjskiej Akademii Nauk w Petersburgu i Towarzystwa Naukowego we Lwowie[2]. W 1929 Uniwersytet Warszawski przyznał mu tytuł doktora honoris causa[3].

Zmarł 24 maja 1939 w Berlinie[4]. Został pochowany 30 maja 1939[5] na berlińskim cmentarzu Tempelhofer Parkfriedhof, który znajduje się w stanie likwidacji (zostanie całkowicie zamknięty w roku 2027).

Z inicjatywy prof. Tadeusza Ulewicza umieszczono w Krypcie Zasłużonych Na Skałce tablicę upamiętniającą tego historyka literatury i językoznawcę[6].

Już w 2013 r. o uratowanie grobu Brücknera na berlińskim cmentarzu Tempelhofer apelowali Ewa Maria Slaska i Dawid Jung[7]. 29 września 2023 r. odbył się ponowny pogrzeb Brücknera[8]. Z inicjatywy premiera Mateusza Morawieckiego oraz dzięki Fundacji Polsko-Niemieckie Pojednanie prochy profesora i jego małżonki Emmy zostały sprowadzone do Polski, a następnie złożone w nowym grobie na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie przy Alei Głównej (kwatera PAS 9, rząd: płn, miejsce: po prawej Sipplów)[9][10].

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

  • Kazania średniowieczne (1892)[11]
  • Średniowieczna poezja łacińska w Polsce (1892–1894)[11]
  • Początku teatru i dramat średniowieczny (1894)[11]
  • Geschichte der polnischen Literatur (1901)[12]
  • Apokryfy średniowieczne (1902)[11]
  • Ezopy polskie (1902)[11]
  • Psałterze polskie do połowy XVI wieku (1902)[11]
  • Literatura religijna w Polsce średniowiecznej (1902–1904)[11]
  • Dzieje literatury polskiej w zarysie (t. 1 i 2, 1903)[13][12]
  • Starożytna Litwa. Ludy i bogi. Szkice historyczne i mitologiczne (1904; wznowienie: 1985)
  • Historia literatury rosyjskiej (1905)
  • Różnowiercy polscy (1905)[12]
  • Mikołaj Rej. Studium krytyczne (1905)[12]
  • Dzieje języka polskiego (1906)
  • Zasady etymologii słowiańskiej (1917)
  • Mitologia słowiańska (1918; wznowienie: 1980; wznowienie 2022, wydawnictwo Replika)
  • Mitologia polska (1924; wznowienie: 1980; wznowienie 2022, wydawnictwo Replika)
  • Słownik etymologiczny języka polskiego (1926–1927)
  • Dzieje kultury polskiej (t. 1–4, 1930–1932; 1991)
  • Encyklopedia staropolska (t.1–2, 1937–1939; reprint: 1990); wybór ilustracji Karol Estreicher jr.

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Nagrody[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa: Wyd. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe: na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 77.
  2. Skład Towarzystwa Naukowego we Lwowie (odbitka ze sprawozdań TN rocznik XVII 1937, zeszyt III). lwow.com.pl. [dostęp 2011-05-03].
  3. Doktoraty HC. uw.edu.pl. [dostęp 2011-02-21].
  4. Zmarł prof. A. Brueckner. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 117 z 26 maja 1939. 
  5. Pogrzeb śp. A. Bruecknera. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 121 z 1 czerwca 1939. 
  6. Aleksander Brückner, historyk kultury i literatury. Fundacja Panteon narodowy na Skałce. [dostęp 2011-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (25 kwietnia 2009)].
  7. Profesor Brückner zapomniany przez MSZ. "Dziennik Polski". [dostęp 2024-07-01].
  8. Ewa Wacławowicz, Pożegnanie prof. Aleksandra Brücknera. Wybitny historyk literatury spoczął na Cmentarzu Rakowickim, Gazeta Krakowska, 29 września 2023 [dostęp 2023-10-03] (pol.).
  9. Ambasador RP w Berlinie: sprowadzenie prochów prof. Aleksandra Brücknera to inicjatywa premiera Morawieckiego, pap.pl [dostęp 2023-10-03].
  10. ALEXANDER BRÜCKNER, https://www.zck-krakow.pl/locator
  11. a b c d e f g Krzyżanowski 1946 ↓, s. 68.
  12. a b c d Krzyżanowski 1946 ↓, s. 69.
  13. Kujawsko-pomorska Biblioteka Cyfrowa: Dzieje literatury polskiej w zarysie tom 1, tom 2.
  14. M.P. z 11929 r. nr 274, poz. 630 „za zasługi na polu literackiem i naukowem”.
  15. M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 305 „za wybitną twórczość krytyczno-literacką, naukową i publicystyczną w dziedzinie literatury pięknej”.
  16. Nagrody Miasta Łodzi, BIP ŁÓDŹ [dostęp 2021-10-04] (pol.).
  17. Arkadiusz St. Więch: Erazm Jerzmanowski – fundator polskiej Nagrody Nobla. Stowarzyszenie Miłośników Jarosławia, 2012-04-02. [dostęp 2022-12-19]. (pol.).

Bibliografia przedmiotowa[edytuj | edytuj kod]

  • Władysław Berbelicki: Aleksander Brückner. 1856–1939, Warszawa 1989.
  • Witold Kosny (red.): Aleksander Brückner, ein polnischer Slavist in Berlin, Wiesbaden 1991, ISBN 3-447-03204-9.
  • Julian Krzyżanowski. Aleksander Brückner. „Pamiętnik Literacki”. z. 1-2, s. 60–73, 1946. 
  • Alicja Nagórko (red.): Aleksander Brückner zum 60. Todestag. Beiträge der Berliner Tagung 1999, Frankfurt am Main 2001, ISBN 3-631-37433-X.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]