Łańcuchówka

Łańcuchówka – schemat

Königswalde, wieś leśno-łanowa

Nowotaniec, wieś leśno-łanowa

układ zabudowy wsi w formie tzw. łańcuchówki, XII-XV w.

wieś Stebnik, układ zabudowy, Mapa katastralna z r. 1852

Łańcuchówka (wieś leśno-łanowa) – typ wsi zakładanej w średniowieczu na prawie niemieckim (Waldhufendorf osadnictwo saksońskie) na zalesionych obszarach górskich, forma ta była rozpowszechniona w okresie kolonizacji przedkarkonoskiej części Śląska, południowej Małopolski oraz Rusi Halickiej (XII-XV wiek). Zagrody znajdowały się po obu stronach drogi, która przebiegała zazwyczaj dnem doliny. Każda zagroda zbudowana była na własnym łanie wykarczowanego pola, który odchodził od głównej drogi. Dalej przechodził w należący do tego samego gospodarza płat lasu (stąd druga nazwa wieś leśno-łanowa), który biegł aż do działu wód stanowiącego granicę wsi.

Forma ta upowszechniła się w Polsce od XV wieku. Również w okresie tzw. kolonizacji józefińskiej (XVIII/XIX wieku) osady zakładane są w układzie łańcuchowej zabudowy wsi. Gwarowo osady śródleśne to huby, kąty, majdany. Pozostałości dawnych określeń do dzisiaj widzimy w nazwach miejscowości.

Przykłady

Hedwiżyn, Kamienica (powiat kłodzki), Kochanów (województwo dolnośląskie), Lesica (województwo dolnośląskie), Rybnica Leśna, Siedlęcin, Sławnikowice (województwo dolnośląskie), Ubocze (województwo dolnośląskie), Steinfels.