Łysianka
49°15′25″N 30°49′24″E/49,256944 30,823333
| |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Wysokość |
160 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2019) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+380 4749 | ||||
| Kod pocztowy |
19300 | ||||
Położenie na mapie obwodu czerkaskiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
| 49°15′25″N 30°49′24″E/49,256944 30,823333
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Łysianka (także Lisianka, ukr. Лисянка) – osiedle typu miejskiego na Ukrainie w obwodzie czerkaskim, w rejonie zwinogródzkim, przed 2020 siedziba władz rejonu łysiańskiego.
Leży na Wyżynie Naddnieprzańskiej, w dolinie rzeki Hnyłyj Tykycz.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Miejsce bitwy w 1674 roku.
Zwinogródka i Lisianka są znane z fundacyi nowych katolickich. (...) W Lisiance był klasztór XX. Franciszkanów, fundacyi książąt Jabłonowskich. Lisianka r 1659, przywilejem królewskim nadana Konstantemu Wyhowskiemu i jego potomkom, z wielą okolicznémi wsiami, była dobrami ziemskiémi. Książę Alexander Jabłonowski, starosta Korsuński, jako dobra królewskie, wcielił ją do starostwa, intromisyą wziął. Wyhowscy wytoczyli proces i wygrali. Książę Jabłonowski r. 1720 u jednego z Wyhowskich kupił te dobra, które odtąd zostały dziedziczną własnością książąt Jabłonowskich. Książę Józef Jabłonowski, mąż uczony, znany z kilku wydanych dzieł, pisał się hrabią na Lisiance. (...) [2]
W 1768 podczas koliszczyzny doszło w Łysiance do rzezi; miasto zostało przez Kozaków i miejscowe ruskie chłopstwo zdobyte i złupione, a przebywająca w nim ludność (polska szlachta i Żydzi) wymordowana[3].
W czasie rzezi r. 1768 byli tu już Franciszkanie, mieli tu większe zgromadzenie; zwyczajem swego zakonu wprowadzili wielkie na dzień Św. Antoniego uroczyste, coroczne odpusty; wiele się na nie ludu zgromadzało Rusi wschodniego obrządku: kazania, nauki i Kommunie Św., procesye, stale rozwijały katolickiego ducha w téj stronie. W Lisiance był opalisadowany wysoko zamek książąt Jabłonowskich; oddany został dobrowolnie przez słabość rządcy zbutowanemu ludowi w r. 1768. Żeleźniak rozpoczął tu rzeź straszną; pierwszą jéj ofiarą była Lisianka, drugą Humań. Rozmaite czynili najhaniebniejsze zniewagi kościołowi Franciszkanów. Zakonnicy rychło po rzezi wrócili i kościołowi katolickiemu znowu gorliwie, szczérze i użytecznie służyli. [2]
Józef Aleksander ks. Jabłonowski popierał konfederację barską znacznym funduszem; po jej upadku, złożywszy dostojeństwo wojewody, osiadł w Lipsku, gdzie umarł w 1777 r. Po śmierci jego Lisianka spadła na córkę jego, księżnę Sapieżynę. Rodzina innych Wyhowskich zaskarżyła transakcję zakupu, zawartą jeszcze w roku 1720 przez wojewodę Wyhowskiego i odstąpiła rzekome prawa Franciszkowi Ksaweremu Branickiemu. Ten w końcu poprzez ugodę z ks. Sapieżyną stał się tych dóbr właścicielem. W roku 1792 Franciszkanie zbudowali kościół drewniany, na miejsce zburzonego przez koliszczyznę. Parafia posiadała kaplice w Steblowie u Onufrego Hołowińskiego, w Korsuniu, w Ryżanówce u Andrzeja Obrębskiego; w Wodzianikach murowana u Szczęsnego Rościszewskiego; we wsi Onufryjowej murowana u grafa Adama Bierzyńskiego[4].
Pod rozbiorami była siedzibą gminy Lisianka powiatu zwinogródzkiego.
W 1989 liczyło 8858 mieszkańców[5].
W 2013 liczyło 8136 mieszkańców[6].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року. Державна служба статистики України. Київ, 2019. стор.76
- ↑ a b Eustachy Iwanowski, Rozmowy o polskiéj koronie, Kraków 1873, na str. 644
- ↑ Władysław Andrzej Serczyk, Koliszczyzna, Kraków 1968, s. 88
- ↑ Lisianka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 306.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. V, Warszawa, 1880–1902, ss. 302-308.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Lisianka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 302.
- Lisianka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 234.
