20 groszy 1923
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Emitent |
Bank Polski (nikiel), | ||
| Typ monety | |||
| Nominał |
20 groszy | ||
| Rocznik |
1923 | ||
| Emisja | |||
| Mennica |
| ||
| Nakład |
180 025 000 szt. | ||
| Data emisji |
1 lipca 1924 (nikiel), | ||
| Data wycofania |
30 października 1950 | ||
| Projektant | |||
| Opis fizyczny | |||
| Masa |
3 g | ||
| Średnica |
20 mm | ||
| Materiał | |||
| Rant |
gładki | ||
| Stempel | |||
20 groszy 1923 – moneta dwudziestogroszowa, bita w niklu i w cynku. Odmiana niklowa została wprowadzona do obiegu 1 lipca 1924 r. (Dz.U. z 1924 r. nr 34, poz. 351)[1], odmiana w cynku rozporządzeniem Generalnego Gubernatora z dnia 23 kwietnia 1940 r[2]. Moneta została wycofana z dniem reformy walutowej z 30 października 1950 r[3].
W niektórych opracowaniach z początku XXI w. jako data wprowadzenia do obiegu dwudziestogroszówki podawany jest 31 maja 1924 r[4], czyli dzień wejścia w życie rozporządzenia o ustaleniu wzorów monet (Dz.U. z 1924 r. nr 45, poz. 476)[5].
Awers
[edytuj | edytuj kod]W centralnym punkcie umieszczono godło – stylizowanego orła w koronie, powyżej rok „1923", dookoła napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA” oraz inicjały WJ projektanta, a w przypadku odmiany w cynku pod łapą orła znak mennicy w Warszawie[6].
Rewers
[edytuj | edytuj kod]Na tej stronie monety znajdują się cyfry „20", pod spodem napis „GROSZY”, całość otoczona ozdobnym wieńcem[6].
Nakład
[edytuj | edytuj kod]W II Rzeczypospolitej monetę z datą roczną 1923 bito w latach 1924–1925 w niklu, na krążku o średnicy 20 mm, masie 3 gramów, z rantem gładkim, według projektu Wojciecha Jastrzębowskiego, w trzech mennicach[4]:
- szwajcarskiej Huguenin Frs w Le Locle,
- holenderskiej S'Rijks Munt w Utrechcie,
- austriackiej Hauptmünzamt w Wiedniu.
W okresie Generalnego Gubernatorstwa monetę bito w mennicy w Warszawie w cynku, według takich samych parametrów metrologicznych[7].
Całkowity nakład monety to[8]:
- 140 000 000 sztuk w niklu, w tym:
- 20 000 000 Le Locle
- 30 000 000 Utrecht
- 90 000 000 Wiedeń, oraz
- 40 025 000 sztuk w cynku.
Opis
[edytuj | edytuj kod]Z formalnego punktu widzenia moneta niklowa nigdy nie została wycofana z obiegu żadnym aktem prawnym, była więc środkiem płatniczym w całym okresie Generalnego Gubernatorstwa. Dekret PKWN z 24 sierpnia 1944 r. pozostawiał w obiegu wszystkie monety groszowe, aż do reformy walutowej z 30 października 1950 r. Po tym dniu, w obiegu znajdować się mogły wyłącznie monety emitowane przez Narodowy Bank Polski[4].
Na podstawie zarządzenia prezesa Narodowego Banku Polskiego nr 5 z dnia 4 czerwca 1957 r., moneta w cenie nominału była wymieniana w kasach NBP jeszcze w latach 60. XX w[6].
Od pewnego czasu wśród kolekcjonerów trwają próby znalezienia powtarzalnych różnic pomiędzy monetami bitymi w niklu, w celu powiązania ich z właściwą mennicą[9][10]. W zależności od autora udało się zidentyfikować od trzech do czterech wariantów awersu lub rewersu[10][9]. Niektórzy w swoich pracach, na podstawie analizy porównawczej i statystycznej, przypisują rozpoznane stemple odpowiedniej mennicy w Le Locle, Utrechcie bądź Wiedniu[10][9].
W tablicy 21. książki „Mennica Warszawska 1765–1965” Władysława Terleckiego umieszczono, niepotwierdzoną w innych źródłach, informację o wybiciu w Warszawie monety 20 groszy[9]:
- w roku 1936 – 2 625 000 sztuk,
- w roku 1938 – 10 000 000 sztuk.
We wspomnianej pracy liczby te zostały uwzględnione w ogólnej liczbie monet tego nominału wypuszczonych przez mennicę do wybuchu II wojny światowej (152 625 000 sztuk), jednak w samej treści książki brak jest jakiejkolwiek wzmianki o biciu w Warszawie, w tych dwóch latach, monet 20-groszowych[4].
W okresie Generalnego Gubernatorstwa emisje w cynku 1-, 5-, 10- oraz 20-groszówek miały charakter uzupełniający ze względu na fakt, że dopuszczony do obiegu bilon II Rzeczypospolitej znikał z obrotu z powodu wartości metali z jakich był wykonany[11].
Odmianę w cynku, z datą roczną 1923, bito w latach 1941, 1943 i 1944[12]:
| Rok | Wybito (sztuk) |
|---|---|
| 1941 | 5 192 000 |
| 1943 | 15 273 000 |
| 1944 | 19 560 000 |
Akt normatywny wprowadzający do obiegu na terenie Generalnego Gubernatorstwa cynkowe bicia 10- i 20 groszówek został wydany z datą 23 kwietnia 1940 r., jednak pierwsze egzemplarze 20-groszówki opuściły mennicę w Warszawie dopiero w 1941 r[11][12].
Wersje próbne
[edytuj | edytuj kod]
W katalogach podana jest informacja o wybiciu próbnych wersji[6]:
- z datą 1923 w mosiądzu (30 sztuk),
- z datą 1923 w niklu (znak mennicy w Warszawie, bez napisu PRÓBA),
- z datą 1924 w niklu (10 sztuk).
Istnieje wersja monety bita stemplem lustrzanym (1923), z mennicy w Wiedniu, oraz próbna moneta lustrzana z datą 1924 przypisywana mennicy w Warszawie[13].
Z datą 1938 wybito wersję próbna w brązie, w nieznanym nakładzie. Ponadto z datą 1938 wybito z nowym wzorem awersu (takim jak dla monety obiegowej 50 groszy 1938), w stali niklowanej, 100 sztuk, bez napisu PRÓBA oraz 100 sztuk, z wypukłym napisem PRÓBA[6].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- 20 groszy 1924
- 20 groszy 1938 stary orzeł
- 20 groszy 1938
- 20 groszy
- lista monet obiegowych II Rzeczypospolitej
- lista monet wprowadzonych do obiegu w okresie GG
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 122, ISBN 83-912223-4-9.
- ↑ Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 130, ISBN 83-912223-4-9.
- ↑ Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 259–260, ISBN 83-912223-4-9.
- ↑ a b c d Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, 2008.
- ↑ Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919–1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 28, ISBN 978-83-87355-65-4.
- ↑ a b c d e Janusz Parchimowicz, Monety polskie, wyd. II, Szczecin: Nefryt, 2003, s. 125,156,167.
- ↑ Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 122,130, ISBN 83-912223-4-9.
- ↑ Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 125,131, ISBN 83-912223-4-9.
- ↑ a b c d Piotr Gramza, Nieznane odmiany monet II RP, Przegląd numizmatyczny 4/2002 (39), 2002.
- ↑ a b c Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1939, 2010.
- ↑ a b Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 260, ISBN 83-912223-4-9.
- ↑ a b Władysław Terlecki, Mennica Warszawska 1765-1965, Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum, 1970, s. 282.
- ↑ Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 92–93, ISBN 978-83-87355-65-4.