Agawa królowej Wiktorii

Agawa królowej Wiktorii
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	szparagowate
Rodzaj	agawa
Gatunek	agawa królowej Wiktorii
	Nazwa systematyczna
	Agave victoriae-reginae T.Moore; Gard. Chron. n.s., 4(2): 485 1875
Synonimy
	A. consideranti Carrière; A. ferdinandi-regis A.Berger; A. victoriae-reginae: f. dentata Breitung, f. latifolia Breitung, f. longifolia Breitung, f. longispina Breitung, f. ornata Breitung, f. stolonifera Jacobson; A. victoriae-reginae subsp. victoriae-reginae;
	A. consideranti Carrière; A. ferdinandi-regis A.Berger; A. victoriae-reginae: f. dentata Breitung, f. latifolia Breitung, f. longifolia Breitung, f. longispina Breitung, f. ornata Breitung, f. stolonifera Jacobson; A. victoriae-reginae subsp. victoriae-reginae;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Agawa królowej Wiktorii (Agave victoriae-reginae T.Moore) – gatunek rośliny z rodziny szparagowatych (Asparagaceae) z podrodziny agawowych (Agavoideae). W naturze występuje w rozproszeniu na pustyni Chihuahua w północno-wschodnim Meksyku^[6]. Rośnie tam na podłożu wapiennym, często porasta zagłębienia na stromych zboczach, tworząc duże kolonie^[7]. Zasiedla obszary położone na rzędnych między 500 i 1700 m n.p.m.^[5] Mimo rejestrowania zmniejszania zasobów z powodu urbanizacji, górnictwa i pozyskiwania okazów z natury do uprawy gatunek uznawany jest z powodu znacznych zasobów za niezagrożony (gatunek najmniejszej troski)^[5]. Roślina rozpowszechniona jest w uprawie jako ozdobna^[6].

Morfologia

Pokrój: Sukulent ogólnym pokrojem przypominający inne agawy^[7]. Łodyga silnie skrócona. Tworzy pojedyncze, zwarte rozety, rzadko rośnie w kępach lub rozgałęzia się u podstawy^[8]. Rośnie wolno, po wielu latach może osiągnąć wysokość do 45 cm i podobną średnicę (wyjątkowo 60 cm^[6]), rzadko jednak przekracza wysokość 25 cm^[7].
Liście: Zebrane w gęstą rozetę liściową o mniej więcej kulistym pokroju. Różyczka liściowa złożona z grubych, sztywnych liści o długości 15–20 cm i szerokości około 3^[7] lub 4–6 cm^[8], kształtu równowąskiego do jajowatego, na szczycie zaokrąglone, od spodu zaokrąglone lub z ostrym grzbietem. Na szczycie z czarnym kolcem trójkątnie stożkowatym, z szeroką nasadą osiągającym od 1,5 do 3 cm długości. Brzeg liścia zwykle bez kolców i ząbków^[8]. Charakterystyczną cechą liści są białe obrzeżenia oraz cienkie, białe paski o szerokości 2–5 mm na środku blaszki liściowej^[7].
Kwiaty: Zebrane w gęsty, kłosokształtny i widlasto rozgałęziający się kwiatostan, pojawiający się po około 20–30 latach wzrostu rośliny. Osiąga on 3–5 m wysokości i nieco ponad 4 cm średnicy, przy czym kwiaty skupione są w górnej jego połowie. Kwiaty osiągają nieco ponad 4 cm długości, są różnie zabarwione^[8], zwykle zielonkawożółte^[9], czerwono lub purpurowo nabiegłe. Okwiat u nasady zrośnięty w krótką, lejkowatą rurkę (do 3 mm długości). Listki okwiatu osiągają ok. 18–20 mm długości. Zalążnia gruba, ok. 2 cm długości, ze ściętą, krótką szyjką słupka^[8]. Pręciki z nitkami o długości ok. 5 cm i żółtymi lub brązowymi pylnikami o długości ok. 2 cm^[10]. Roślina po zakwitnięciu i wydaniu owoców obumiera^[9].
Owoce: Jajowate torebki o długości do 2 cm i szerokości 1–1,3 cm, zaokrąglone u nasady, a na szczycie zaostrzone. Zawierają nasiona półkoliste lub kształtu łzy, na powierzchni żyłkowane i z wąskim skrzydełkiem na brzegu. Osiągają do 5 mm długości i szerokości ok. 3 mm^[10].

Uprawa

Jest uprawiana jako roślina ozdobna. Przez niektórych uważana jest za najpiękniejszą z agaw^[9]. Poza formami typowymi wyhodowano także mieszańce z Agave asperrima i Agave lechuguilla^[8]. Wśród roślin rosnących w naturze wyszukiwane są także okazy o nietypowej budowie, zwłaszcza karłowe, różniące się kształtem liści, wielkością białych pasków, długością i kształtem szczytowego kolca. Wprowadzane są one do upraw i opisywane jako formy^[10].

Rośliny tego gatunku znoszą tylko niewielkie przymrozki (strefy mrozoodporności 9–12), z tego względu w Polsce mogą być uprawiane tylko jako rośliny pokojowe lub w ogrzewanych szklarniach^[9].

Agawa ta preferuje miejsca słoneczne. Najlepszym podłożem jest próchniczna lub gliniasta gleba z dużym dodatkiem żwiru lub gruboziarnistego piasku. Nie toleruje dużej wilgoci w podłożu, dobrze natomiast znosi suszę i wietrzną pogodę. Zimą przechodzi okres spoczynku. Najlepiej wówczas przenieść ją do chłodnego pomieszczenia (najlepiej o temperaturze 6–12 °C). Wiosną dobrze jest wynieść ją na pole, należy jednak stopniowo przyzwyczajać ją do silniejszego światła. Nawozi się tylko dwa razy w roku – najlepiej w kwietniu i lipcu. Stosuje się nawóz z dużą ilością potasu^[7].

Rozmnażana jest z nasion^[6].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-02] (ang.).
↑ ^a ^b The Plant List. [dostęp 2019-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-11)]. (ang.).
↑ World Flora Online. [dostęp 2019-11-25]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c M.M. González-Elizondo M.M. i inni, Agave victoriae-reginae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2019-11-26] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Fred Dortort: Guide to Succulent Plants of the World. Portland, Or.: Timber Press, s. 302. ISBN 978-0-88192-995-9.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Encyklopedia roślin ozdobnych. [dostęp 2019-11-25]. (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Illustrated Handbook of Succulent Plants: Monocotyledons. Urs Eggli (red.). Springer Science & Business Media, 2012, s. 71. ISBN 978-3-642-56715-5.
↑ ^a ^b ^c ^d GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ ^a ^b ^c Howard Scott Gentry: Agaves of Continental North America. University of Arizona Press, 2004, s. 183–184. ISBN 978-0-8165-2395-5.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-02] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2019-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-11)]. (ang.).

[flora-4] World Flora Online. [dostęp 2019-11-25]. (ang.).

[iucn-5] M.M. González-Elizondo M.M. i inni, Agave victoriae-reginae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2019-11-26] (ang.).

[dortort-6] Fred Dortort: Guide to Succulent Plants of the World. Portland, Or.: Timber Press, s. 302. ISBN 978-0-88192-995-9.

[ency-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Encyklopedia roślin ozdobnych. [dostęp 2019-11-25]. (pol.).

[eggli-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Illustrated Handbook of Succulent Plants: Monocotyledons. Urs Eggli (red.). Springer Science & Business Media, 2012, s. 71. ISBN 978-3-642-56715-5.

[az-9] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[gentry-10] Howard Scott Gentry: Agaves of Continental North America. University of Arizona Press, 2004, s. 183–184. ISBN 978-0-8165-2395-5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]