Aklatang Bayan
Aklatang Bayan – filipińskie stowarzyszenie literackie[1]. Utworzone w 1910, za główny cel postawiło sobie wspieranie języka tagalskiego. Przyczyniło się do jego standaryzacji oraz uznania za język narodowy Filipin. Zapisało się w historii tagalskiej literatury, stało za zorganizowaniem pierwszego balagtasanu w 1924.
Historia i działalność
[edytuj | edytuj kod]Założone zostało w 1910 w manilskiej Tondzie[2][3]. Aktywne było zasadniczo do wybuchu II wojny światowej[4]. Jego pierwszym przewodniczącym był Rosauro Almario. W 1915 zastąpił go Precioso Palma. Od 1922 natomiast aż do swojej śmierci w 1947 organizacją kierował Julian Cruz Balmaseda[5][4]. Było jednym z wielu stowarzyszeń literackich, które pojawiły się na archipelagu w okresie panowania amerykańskiego, zwłaszcza w Manili i jej najbliższych okolicach[6]. Szybko stało się niemniej jednym z kluczowych ogniw filipińskiego życia literackiego, głównie dzięki skupieniu w swoich szeregach wielu wpływowych i nierzadko aktywnych politycznie postaci. Rywalizowało przede wszystkim z powstałym w 1912 Ilaw at Panitik, reprezentującym tradycje tagalskiego romantyzmu[7][8]. W 1935 doczekało się kolejnego istotnego konkurenta, tym razem stojącego na pozycjach modernistycznych. Było nim Kapisanang Panitikan założone przez Clodualdo del Mundo oraz Alejandra G. Abadillę[9][10].
Swój nadrzędny cel – wspieranie rozwoju języka tagalskiego oraz wyrosłej zeń kultury – realizowało na wiele sposobów. Organizowało konkursy poetyckie, w owych czasach na Filipinach skupiające się raczej na deklamowaniu poezji, nie zaś na prezentowaniu nowych i powstałych specjalnie na konkretną okazję kompozycji. W rocznicę urodzin Francisco Balagtasa, znanego jako książę poetów tagalskich, członkowie stowarzyszenia odwiedzali konkretne, wybrane uprzednio miasto, organizując w nim rozmaite wydarzenia kulturalne[4][11]. Upamiętniało również inne wybitne postacie tagalskiej literatury, takie jak Marcelo H. del Pilar czy Andrés Bonifacio[6]. Zwłaszcza w początkach swego istnienia cieszyło się dużą popularnością, przyciągając tłumy zainteresowanych na spotkania w Malolos (1913), Udyong (1914), Baliuag (1915), Meycauayan (1916) czy Bigaa (1917)[4].
Członkowie grupy publikowali swoje wiersze, opowiadania, eseje oraz powieści na łamach różnych pism tagalskojęzycznych, na przykład Taliba, Ang Mithi, Pagkakaisa czy Watawat[4]. Aklatang Bayan wspierało jednocześnie poszukiwania nowych form ekspresji twórczej, zwłaszcza tych osadzonych silnie w rodzimym, filipińskim kontekście kulturowym. Stało chociażby za organizacją pierwszego balagtasanu. Jest to rodzima dla Filipin forma literacka, rodzaj debaty poetyckiej, która po raz pierwszy pojawiła się w 1924[12][13].
Jego członkowie aktywnie uczestniczyli w sporach i debatach w łonie filipińskiej inteligencji początku dwudziestego stulecia. W sporze ze wspomnianym wyżej konkurencyjnym stowarzyszeniem Ilaw at Panitik zajmowali z reguły pozycje bardziej tradycjonalistyczne i konserwatywne[14]. Nie wynikało to wszakże z pragnienia ucieczki przed wyzwaniami współczesności czy tym bardziej z bezkrytycznego przyjmowania tradycji. Było raczej pochodną sprzeciwu wobec postępującej amerykanizacji oraz pragnienia promowania filipińskiego patriotyzmu. Aklatang Bayan chętnie odwoływało się też do rewolucji filipińskiej. Z tym również można połączyć jednoznaczne wsparcie organizacji dla uznania języka tagalskiego za narodowy język Filipin przez Konwencję Konstytucyjną z 1935[6]. Wysiłki te zasadniczo przyniosły pożądany efekt 31 grudnia 1937, kiedy prezydent Manuel Quezon ogłosił utworzenie opartego właśnie na tagalskim języka narodowego[15]. Już po ogłoszeniu niepodległości Filipin, a zatem w okresie, w którym Aklatang Bayan zaprzestało właściwie działalności, język ów zaczął być oficjalnie nazywany językiem filipińskim[16].
Aklatang Bayan bywało niekiedy krytykowane jako stowarzyszenie nazbyt elitarne, mimo silnie akcentowanego przezeń etosu służby społeczeństwu[8][4]. Wśród jego członków wymienia się twórców takich jak Lope K. Santos, Carlos Ronquillo, Faustino Aguilar, Severino Reyes, Iñigo Ed. Regalado, Hermenegildo Cruz i Patricio Mariano[6][17][18].
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Aklatang Bayan znalazło swoje miejsce w filipińskiej historii. Uznaje się je z reguły za pierwsze stowarzyszenie literackie w historii kraju[19]. Jego znaczenie wykracza jednak poza samo tylko dostarczenie zrębów struktur organizacyjnych rodzimemu środowisku pisarzy i poetów. Twórcy w nim skupieni odegrali znaczącą rolę w standaryzacji języka tagalskiego, zwłaszcza zaś w wypracowaniu ogólnie akceptowalnych zasad gramatycznych oraz reguł rządzących współczesną tagalską składnią. Przyczynili się tym samym do ugruntowania centralnej pozycji tegoż właśnie języka w wielokulturowym i zróżnicowanym lingwistyczne życiu społeczno-politycznym Filipin[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Terami-Wada 1988 ↓, s. 429.
- ↑ Rosario Cruz-Lucero, Resil B. Mojares, Damiana Eugenio, Bienvenido Lumbera, Edna Zapanta Manlapaz, Maria Lilia F. Realubit, Edgardo Maranan, Om Narayan Velasco, Merlie Alunan, Romulo P. Baquiran Jr., John Bengan, Jonathan Chua, Glenn Diaz, Ma. Crisanta Nelmida-Flores, Paz Verdades M. Santos, Louie Jon A. Sanchez: Poetry. [w:] CCP Encyclopedia of Philippine Art Digital Edition [on-line]. epa.culturalcenter.gov.ph, 1994, 2018, 2021. [dostęp 2024-07-17]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Romulo P. Baquiran Jr, Rolando B. Tolentino, Joi Barrios: Aklatang Bayan. [w:] CCP Encyclopedia of Philippine Art Digital Edition [on-line]. epa.culturalcenter.gov.ph, 1994, 2018. [dostęp 2024-07-16]. (ang.).
- ↑ V. Almario: Julian Cruz Balmaseda. [w:] Sagisag Kultura (Vol 1) [on-line]. philippineculturaleducation.com.ph, 2015. [dostęp 2024-07-17]. (tagalski).
- ↑ a b c d V. Almario: Aklátang Báyan. [w:] Sagisag Kultura (Vol 1) [on-line]. philippineculturaleducation.com.ph, 2015. [dostęp 2024-07-17]. (tagalski).
- ↑ Hernandez Liwag 1997 ↓, s. 541.
- ↑ a b Romulo P. Baquiran Jr, Rolando B. Tolentino, Joi Barrios: Ilaw at Panitik. [w:] CCP Encyclopedia of Philippine Art Digital Edition [on-line]. epa.culturalcenter.gov.ph, 1994, 2018. [dostęp 2024-07-17]. (ang.).
- ↑ V. Almario: Alejandro G. Abadilla. [w:] Sagisag Kultura (Vol 1) [on-line]. philippineculturaleducation.com.ph, 2015. [dostęp 2024-07-19]. (tagalski).
- ↑ Rolando B. Tolentino, Joi Barrios: Kapisanang Panitikan. [w:] CCP Encyclopedia of Philippine Art Digital Edition [on-line]. epa.culturalcenter.gov.ph, 1994, 2018. [dostęp 2024-07-19]. (ang.).
- ↑ V. Almario: Francisco “Balagtas” Baltazar. [w:] Sagisag Kultura (Vol 1) [on-line]. philippineculturaleducation.com.ph, 2015. [dostęp 2024-07-17]. (tagalski).
- ↑ Reyes Churchill 2021 ↓, s. 32–33.
- ↑ V. Almario: balagtásan. [w:] Sagisag Kultura (Vol 1) [on-line]. philippineculturaleducation.com.ph, 2015. [dostęp 2024-07-15]. (tagalski).
- ↑ Torres Reyes 2014 ↓, s. 30.
- ↑ Aspillera i Canseco Hernandez 2007 ↓, s. 10.
- ↑ Aspillera i Canseco Hernandez 2007 ↓, s. 12.
- ↑ Almario 1970 ↓, s. 300.
- ↑ San Juan Jr. 2013 ↓, s. 37.
- ↑ Quintana Tabada 2022 ↓, s. 41.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Motoe Terami-Wada. Benigno Ramos and the Sakdal Movement. „Philippine Studies”. 36 (4), s. 427–442, 1988. Ateneo de Manila University. ISSN 2244-1638. (ang.).
- Maria Louisa Torres Reyes. Modernity/Modernism in Philippine Literature. „Journal of Language and Literature”. 14 (1), s. 20–33, 2014. ISSN 2580-5878. (ang.).
- Ma. Theresa Angelina Quintana Tabada. “Gendered space”: A study of newspaper opinion journalism as emergent and oppositional to the dominant culture in journalism. „Plaridel Journal of Communication, Media, and Society”. 19 (1), s. 27–53, 2022. ISSN 1656-2534. (ang.).
- Jimmuel C. Naval. Ang Impluwensiyang Rizal sa Ilang Piling Anyo ng Panitikan at Pelikula sa Pagdaan ng Panahon.. „Daluyan: Journal ng Wikang Filipino”. 25 (1–2), s. 40–65, 2019. University of the Philippines – Diliman. ISSN 2244-6001. (tagalski).
- Virgilio S. Almario. Ang Romantikong Imahinasyon ni Jose Corazon de Jesus. „Philippine Studies”. 18 (2), s. 299–322, 1970. Ateneo de Manila University. ISSN 2244-1638. (tagalski).
- E. San Juan Jr.. Pagsubok sa Isang Mapagpalayang Pagkilala’t Pagtaya sa Sining ni Jose Corazon de Jesus /Project for an Emancipatory Recognition and Appraisal of Jose Corazon de Jesus’ Poetics. „Malay”. 26 (1), s. 36–59, 2013. De La Salle University. ISSN 2243-7851. (tagalski).
- Institusyonalisasyon ng Araling Filipinas Pagtuturo, Pagsasaliksik, Paglalathala, at Pagpapalitang Akademiko. W: Bernadita Reyes Churchill: Pagbabalik, Pagbabantayog sa Filipino: Antolohiya ng mga Pilìng Saliksik sa Pandaigdigang Kongreso sa Araling Filipinas sa Wikang Filipino. Galileo S. Zafra, Apolonio B. Chua (red.). Maynila: Pambansang Komisyon para sa Kultura at mga Sining, Philippine Cultural Education Program, Komisyon sa Wikag Filipino, 2021. ISBN 978-621-450-049-9.
- Paraluman S. Aspillera, Yolanda Canseco Hernandez: Basic Tagalog for Foreigners and Non-Tagalogs. Tokyo, Rutland, Singapore: Tuttle Publishing, 2007. ISBN 978-0-8048-3837-5.
- Jesse Hernandez Liwag. DAR’S „Ako’y Mayroong Isang Ibon”. „Philippine Studies”. 45 (4), s. 539–559, 1997. Ateneo de Manila University. ISSN 2244-1638. (ang.).