Ali Pasza z Gusinja
 Wizerunek Alego Paszy na albańskim znaczku pocztowym z 2022 roku | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przynależność polityczna | |
Ali Pasza z Gusinja (tur. Gusinyeli Ali Paşa, alb. Ali Pashë Gucia; ur. 1828 w Gusinjem, zm. 5 marca 1888 w Peciu) – osmański i albański wojskowy, jeden z przywódców Ligi Prizreńskiej[1].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Pochodził z rodziny Shabanagaj (czarnog. Šabanagić)[2], był synem Hasana[3] oraz nieznanej z imienia Czarnogórki[4]. Od 1845 roku pełnił funkcję kajmakama w Gusinjem[2].
Brał udział w wojnach czarnogórsko-osmańskich z lat 1861–1862 oraz 1876–1878[2], a także walczył w wojnie z Rosją z lat 1877–1878[5][6]. Zaangażował się następnie w działalność Ligi Prizreńskiej, której kongres mianował go głównodowodzącym albańskich sił partyzanckich[2]. Sprzeciwiał się decyzji kongresu berlińskiego, w myśl której miejscowości Plav oraz Gusinje miały zostać przekazane Księstwu Czarnogóry[7]; w tym celu Ali kilkakrotnie podróżował do Konstantynopola w celu negocjacjowania z sułtanem Abdülhamidem II oraz albańskimi działaczami politycznymi[2]. Był uważany za osobę bliską sułtanowi, co jednak zmieniło się po nieudanych negocjacjach Alego Paszy z marszałkiem Mehmedem Alim Paszą, który był także jednym z dwóch przedstawicieli Imperium Osmańskiego na kongresie berlińskim[2].
Po śmierci marszałka we wrześniu 1878 roku w regionach Plavu i Gusinja znajdowało się około 10 tys. uzbrojonych albańskich rebeliantów, dowodzonych przez Alego Paszę[2][8]. Od listopada 1879 do stycznia 1880 dowodzone przez Marka Miljanova wojska czarnogórskie bezskutecznie próbowały zająć oba rejony (przegrały także bitwę o Novšiće[8][9][10][11]), wobec czego Czarnogóra zrezygnowała z prób siłowego ich przejęciai[2]. W 1880 roku miały miejsce długie negocjacje, w wyniku których zdecydowano się oddać Ulcinj Czarnogórze; w ramach sprzeciwu w lipcu 1880 roku w mieście pojawiło się 3,5 tys. albańskich bojowników, sam Ali Pasza wysyłał delegatów do Debaru w celu werbowania ochotników do obrony miasta, ostatecznie jednak Ulcinj przeszedł w ręce Czarnogóry w listopadzie 1880 roku[2]. Działalność Alego Paszy pod koniec funkcjonowania Ligi Prizreńskiej jest nieznana[2].
W 1881 roku otrzymał tytuł bejlerbeja[12] oraz pełnił następnie funkcję mutasarrifa w Sandżaku Peć[2][13][14]. W 1887 roku miał miejsce zamach na jego życie[2].
Znał języki turecki i serbski[15].
W kulturze
[edytuj | edytuj kod]W pracy Lahuta e Malcís Gjergja Fishty Ali Pasza z Gusinja jest główną postacią w ósmej pieśni, został także wspomniany w dziewiątej[16][8][2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Vlora 1973 ↓, s. 288.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Hasan Kaleshi: Gucia, Ali Pascha. biolex.ios-regensburg.de. (niem.).
- ↑ Elsie 2012 ↓.
- ↑ Ali Pasa Gusinjski. sandzaklije.org. [dostęp 2010-07-22]. (czarnog.).
- ↑ Belegu 1939 ↓, s. 46.
- ↑ Meta, Duka i Verli 2008 ↓, s. 276.
- ↑ Gusinje: Ali-paša ili kralj Nikola?!. arkiva.vesti-online.com, 2010-01-29. [dostęp 2010-07-22]. (czarnog.).
- ↑ a b c Gawrych 2006 ↓, s. 62.
- ↑ Skëndi 1967 ↓, s. 37.
- ↑ Skëndi 1967 ↓, s. 61.
- ↑ Skëndi 1967 ↓, s. 94.
- ↑ Mikić 1988 ↓, s. 25.
- ↑ Belegu 1939 ↓, s. 71.
- ↑ Belegu 1939 ↓, s. 79-80.
- ↑ Verli 2006 ↓, s. 38.
- ↑ Fishta, Elsie i Mathie-Heck 2005 ↓, s. 65-73.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Xhafer Belegu, Lidhja e Prizrenit e veprimet e sajë, 1939.
- Stavro Skëndi, The Albanian national awakening, Princeton: Princeton University Press, 1967, ISBN 978-1-4008-4776-1.
- Eqrem bej Vlora, Lebenserinnerungen: 1912 bis 1925, 1973, ISBN 978-3-486-47571-5.
- Đorđe Mikić, Društvene i ekonomske prilike kosovskih srba u XIX i početkom XX veka, 1988, ISBN 978-86-7025-077-2.
- George Gawrych, The Crescent and the Eagle: Ottoman rule, Islam and the Albanians, 1874–1913, Londyn: I.B. Tauris, 2006, ISBN 978-1-84511-287-5.
- Gjergj Fishta, Robert Elsie, Janice Mathie-Heck, The highland lute: (Lahuta e malcís): the Albanian national epic, Londyn: I.B. Tauris, 2005, ISBN 1-84511-118-4.
- Marenglen Verli, Nga Kosova për Kosovën: profile biografike personalitetesh dhe luftëtarësh të shquar: studime, skica, publicistikë, dokumente, ilustrime, Band 1, Botimpex, 2008, ISBN 978-99943-801-1-4.
- Beqir Meta, Ferit Duka, Marenglen Verli, Dokumente austro-hungareze për Lidhjen Shqiptare të Prizrenit I, Tirana, Prisztina: Albanica, 2008, ISBN 978-9951-8735-3-6.
- Robert Elsie, A Biographical Dictionary of Albanian History, I.B. Tauris, 2012, ISBN 978-1-78076-431-3.