Andowiec rdzawobrzuchy
| Doliornis remseni[1] | |
| Robbins, G.H. Rosenberg & F.S. Molina, 1994 | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Plemię | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
andowiec rdzawobrzuchy |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
| |
Andowiec rdzawobrzuchy[3] (Doliornis remseni) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny bławatnikowatych (Cotingidae). Występuje na wschodnich stokach Andów, w Ekwadorze i w Kolumbii. Odkryty w 1989, opisany w 1994. Bliski zagrożenia wyginięciem.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy gatunek opisali Robbins, Rosenberg i Molina w 1994. Opis ukazał się na łamach „The Auk”. Holotyp, młodociany samiec, został odłowiony 20 marca 1992 ok. 3 km na południowy wschód od Impueran, leżącego na zachodnim stoku Cerro Mongus w prowincji Carchi w Ekwadorze (0°27′N 77°52′W/0,450000 -77,866667). Andowca rdzawobrzuchego odkryto 7 marca 1989, kiedy to H. Bloch i M. Poulsen obserwowali dwóch przedstawicieli gatunku w Parku Narodowym Podocarpus. Co ciekawe, w sierpniu 1989 te same ptaki nieznanego dotąd gatunku obserwowano na zachodnim stoku centralnej części Andów w Kolumbii[4].
Oba andowce z rodzaju Doliornis, rdzawobrzuchy i peruwiański (D. sclateri), są prawdopodobnie taksonami siostrzanymi i allopatrycznymi, których zasięgi występowania rozdziela dolina rzeki Rio Marañón; jest to pospolite zjawisko wśród ptaków krainy neotropikalnej[4].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała wynosi w przybliżeniu 20–21,5 cm[5]. Wymiary szczegółowe (w mm, jeśli nie podano inaczej)[4]:
| Długość skrzydła | Długość ogona | Długość skoku | Długość dzioba (od nasady) |
Masa ciała (g) | |
|---|---|---|---|---|---|
| ♂ (n=6) | 105 ± 7 | 93,4 ± 3,5 | 27,3 ± 0,7 | 18,8 ± 0,9 | 63 ± 4,8 |
| ♀ (n=1) | 101,1 | 90,4 | 27,4 | 20,7 | 64 |
Andowca rdzawobrzuchego odróżnia od peruwiańskiego zasięg barwnej plamy na spodzie ciała. U andowca rdzawobrzuchego sięga ona od środka piersi po okolice kloaki, za to u andowca peruwiańskiego obejmuje jedynie okolice kloaki i ma bardziej pomarańczowy odcień. Ponadto D. remseni, w odróżnieniu od drugiego gatunku z rodzaju Doliornis, ma ciemniejsze gardło, przód głowy i pierś. Andowiec rdzawobrzuchy ma dość przysadzistą sylwetkę ze stosunkowo krótkim ogonem i skrzydłami (choć są dłuższe niż u D. sclateri)[5].
Występuje dymorfizm płciowy. U samca wierzch głowy (w tym kantarek) porastają pióra czarne; ciemny obszar sięga w dół do oka. Grzbiet, barkówki, pokrywy skrzydłowe, kuper i pokrywy nadogonowe są ciemnoszare, podobnie jak lotki i sterówki. Broda, gardło, pokrywy uszne oraz górna część piersi przybierają kolor ciemnoszary, znacznie odmienny od rdzawokasztanowego spodu ciała oraz boków. Samicę odróżnia wierzch głowy (czarne pióra przemieszane są z szarymi). Do tego jasnoszary obszar wokół oka wyraźnie odcina się kolorystycznie od reszty i nadaje samicy charakterystyczny, „okularowy” wygląd[5]. U obu płci na głowie występuje częściowo ukryty[5] pomarańczowoczerwony czub, który ptaki mogą stroszyć[4].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Andowiec rdzawobrzuchy zamieszkuje wschodnie stoki Andów w Kolumbii i Ekwadorze. Nie był obserwowany po peruwiańskiej stronie Andów, jednak całkiem możliwe, że tam występuje[7]. W Kolumbii gęstość występowania D. remseni oszacowano na 0,3 osobnika na transekt[4], jednak prawdopodobnie jest to wartość niedoszacowana ze względu na miękkie głosy tego gatunku i trudno dostępne miejsca występowania[7].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Andowiec rdzawobrzuchy zdaje się występować jedynie w gęstych zaroślach w środowisku typu paramo na wysokości 2875–3650 m n.p.m.[7] Dwa samce i dwie samice, obserwowane na roślinie z rodzaju twardziczka (Escallonia), według autorów przez większość czasu siedziały nieruchomo, a jeden z samców siadł w koronie drzewa i przez 8 minut w ogóle się nie poruszał. Inna samica siedziała 6 m nad ziemią i zdawała się być luźno związana z żerującym wielogatunkowym stadem, zdominowanym przed tanagry (Anisognathus, Iridosornis i Buthraupis). W żołądkach ptaków autorzy oryginalnego opisu znaleźli wyłącznie materię roślinną – prócz nasion twardziczki był to także niezidentyfikowany fioletowy owoc[4]. Wiadomo, że zjada również nasiona i owoce Miconia chlorocarpa i prawdopodobnie Tournefortia[8].
Brak informacji o rozrodzie[8]. Osobniki młodociane widziane były w marcu i czerwcu, a samca z powiększonymi jądrami (wskazującymi na aktywność rozrodczą) odłowiono późnym październikiem[4].
Status i zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2022 uznaje andowca rdzawobrzuchego za gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened); wcześniej, od 1994 klasyfikowała go jako gatunek narażony na wyginięcie (VU, Vulnerable). Liczebność populacji szacowana jest na 2500–9999 dorosłych osobników, a jej trend oceniany jest jako spadkowy ze względu na utratę i degradację siedlisk. Duże obszary paramo zostały wypalone, aby od nowa mogła wzrosnąć trawa dla bydła. Wypas bydła i wypalanie łąk mają miejsce nawet na obszarach chronionych, w których występuje D. remseni. Ponadto zagraża mu niszczenie środowiska celem uzyskania drewna na rozpałkę lub miejsca pod uprawy ziemniaków. Andowiec rdzwobrzuchy występuje w 10 ostojach ptaków IBA (m.in. w Parku Narodowym Sangay)[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Doliornis remseni, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Doliornis remseni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Phytotomini Swainson, 1837 (wersja: 2020-01-11). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-03-07].
- ↑ a b c d e f g Mark B. Robbins, Gary H. Rosenberg, Francisco Sornoza Molina. A New Species of Cotinga (Cotingidae: Doliornis) from the Ecuadorian Andes, with Comments on Plumage Sequences in Doliornis and Ampelion. „The Auk”. 111 (1), s. 1–7, 1994.
- ↑ a b c d e Kirwan i Green 2011 ↓, s. 555.
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2023-01-08]. (ang.).
- ↑ a b c d Species factsheet: Doliornis remseni. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-01-08]. (ang.).
- ↑ a b Kirwan i Green 2011 ↓, s. 556.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Guy Kirwan, Graeme Green: Cotingas and Manakins. Londyn: Christopher Helm, 2011. ISBN 978-0-691-15352-0.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).