Tekst źródłowy strony André Malraux

{{Polityk infobox
 |polityk      = André Malraux
 |data urodzenia = [[3 listopada]] [[1901]]
 |miejsce urodzenia = [[Paryż]]
 |data śmierci = [[23 listopada]] [[1976]]
 |miejsce śmierci = [[Créteil]]
 |grafika      = André Malraux, 1974, photo41.jpg
 |funkcja      = Minister informacji Francji
 |partia       = 
 |od           = 1945
 |do           = 1946
 |poprzednik   = 
 |następca     = 
 |2 funkcja    = 1. Minister kultury Francji
 |2 partia     = 
 |2 od         = 10 lipca 1959
 |2 do         = 20 czerwca 1969
 |2 poprzednik = 
 |2 następca   = 
 |3 funkcja    = 
 |3 partia     = 
 |3 od         = 
 |3 do         = 
 |3 poprzednik = 
 |3 następca   = 
 |commons      = Category:André Malraux
 |quote        = André Malraux
 |odznaczenia  = {{order|LH|O}} {{order|FR-OW}} {{order|KWF|II}} {{order|MM(MW)}} {{order|FR-MR|2}} {{order|AR-OM|KW}} {{order|AT-OZRA|WOWS}} {{order|OK|KW}} [[Plik:BEN National Order of Dahomey - Grand Officer BAR.png|40px|Wielki Oficer Orderu Narodowego Dahomeju (Benin)]] {{order|NOKP|WO}} [[Plik:Ordre national du Tchad - Grand Officier.svg|40px|Wielki Oficer Orderu Narodowego (Czad)]] {{order|ODD|KW}} [[Plik:EGY Order of the Republic - Grand Cordon BAR.png|40px|Wielka Wstęga Orderu Republiki (Egipt)]] {{order|OLF|KW}} [[Plik:GAB Order of the Equatorial Star - Grand Officer BAR.png|40px|Wielki Oficer Orderu Gwiazdy Równika (Gabon)]] {{order|OJI|KW}} [[Plik:Haute-Volta Ordre national voltaique GO ribbon.svg|40px|Wielki Oficer Orderu Narodowego (Górna Wolta)]] {{order|OdQ|KW}} [[Plik:Orden Nacional de Honor y Mérito, Gran Cruz.svg|40px|Krzyż Wielki Orderu Narodowego Honoru i Zasługi (Haiti)]] {{order|OWS|WW}} [[Plik:Order of the Star of Jordan ribbon bar.png|40px|Wielka Wstęga Orderu Gwiazdy Jordanii]] [[Plik:Royal Order of Sahametrei (Cambodia) - ribbon bar.gif|40px|Krzyż Wielki Królewskiego Orderu Sahametrei (Kambodża)]] [[Plik:Ord.Merit.Congo.png|40px|Wielki Oficer Orderu Zasługi (Kongo)]] [[Plik:LBN National Order of the Cedar - Grand Cordon BAR.png|40px|Wielka Wstęga Orderu Narodowego Cedru (Liban)]] {{order|ODK|KW}} [[Plik:MDG National Order - Grand Officer BAR.png|40px|Wielki Ofier Orderu Narodowego (Madagaskar)]] {{order|OAM|WW}} [[Plik:Order of National Merit (Mauritania) - ribbon bar.gif|40px|Wielki Oficer Orderu Zasługi Narodowej (Mauretania)]] [[Plik:MEX Order of the Aztec Eagle 2Class BAR.png|40px|link=Order Orła Azteków|Krzyż Orderu Orła Azteków (Meksyk)]] {{order|ONN|WO}} {{order|OŚO|KW}} {{order|OSPE|KW}} {{order|OSE|KW}} {{order|OZRFN|WKZGW}} [[Plik:Order of Merit - Grand Officer (Central African Republic).png|40px|Wielki Oficer Orderu Zasługi (Republika Środkowoafrykańska)]] {{order|OZSe|WO}} {{order|KOGP|K1K}} {{order|TH-OSB|KKW}} [[Plik:TGO National Order of Merit - Grand Officer BAR.png|40px|Wielki Oficer Orderu Narodowego Zasługi (Togo)]] {{order|OW|WW}} {{order|DSO|0}} {{order|OMRI|WO}} [[Plik:Cote d'Ivoire Ordre national GO ribbon.svg|40px|Wielki Oficer Orderu Narodowego Wybrzeża Kości Słoniowej]] {{order|OPW|WW}}
}}
'''André Malraux''' (ur. [[3 listopada]] [[1901]] w [[Paryż]]u, zm. [[23 listopada]] [[1976]] w [[Créteil]]) – [[Francuzi|francuski]] [[pisarz]], [[Esej|eseista]], polityk, autor ważnych opracowań z dziedziny historii sztuki<ref>{{Encyklopedia Britannica |id = biography/Andre-Malraux |tytuł = André Malraux |data dostępu = 2022-09-30}}</ref>. Podawał się za orientalistę i [[Archeologia|archeologa]], lecz nie posiadał wyższego wykształcenia.

== Życiorys ==
Malraux był zbyt młody, by wziąć udział w walkach [[I wojna światowa|I wojny światowej]]. Jego rodzice rozwiedli się, gdy był dzieckiem. Wychowywała go matka, ojciec popełnił samobójstwo w 1930.

W 1923 przybył do [[Indochiny|Indochin]] wraz z żoną – Clarą Goldschmidt, jako członek wyprawy badawczej. Aresztowano go i skazano na karę więzienia za wydarcie ze ścian jednej ze świątyń kilku posągów [[Budda|Buddy]]. Po apelach niektórych francuskich intelektualistów wyrok zawieszono.

Malraux miał poglądy zdecydowanie lewicowe. Od młodości był krytykiem [[kolonializm]]u. W Indochinach wydawał nielegalną gazetę. W czasie pobytu w [[Chiny|Chinach]] pracował dla [[Kuomintang]]u.

Po powrocie do Francji opublikował swoje pierwsze powieści. Na początku lat 30. XX w. był już znanym i cenionym pisarzem. W 1933 zdobył [[Nagroda Goncourtów|nagrodę Goncourtów]] za książkę ''Dola człowiecza''. Akcja powieści rozgrywa się w 1927, w ogarniętym wojną domową [[Szanghaj]]u.

Działał w międzynarodowym ruchu antyfaszystowskim. Napisał książkę o obozach koncentracyjnych (''Czas pogardy''). Walczył w [[Hiszpańska wojna domowa|wojnie domowej w Hiszpanii]], był współorganizatorem republikańskiego lotnictwa. Na podstawie własnych przeżyć w Hiszpanii napisał kolejną powieść zatytułowaną ''Nadzieja''.

W czasie [[Kampania francuska 1940|kampanii obronnej Francji]] w 1940 dostał się do niewoli<ref>S. Żerko, ''Biograficzny leksykon II wojny światowej'', Poznań 2013, s. 256.</ref>, kiedy jego [[czołg]] został rozbity. Został zwolniony i brał udział w ruchu oporu, nie unikając aresztowania. Po wyzwoleniu bronił m.in. [[Strasburg]]a podczas [[Niemcy|niemieckiej]] kontrofensywy, dowodząc wówczas brygadą.

Po zakończeniu wojny został ministrem informacji w [[Rząd (prawo)|rządzie]] [[Charles de Gaulle|de Gaulle’a]]<ref>S. Żerko, ''Biograficzny leksykon II wojny światowej'', Poznań 2013, s. 257.</ref>. Po ustąpieniu generała z funkcji w styczniu 1946, Malraux pozostał przy jego boku i wrócił wraz z nim do władzy w 1958. Był zaliczany do tzw. [[Lewica|lewicowych]] (lub liberalnych) gaullistów.

Od 10 lipca 1958 do 20 czerwca 1969 pełnił urząd (pierwszego w historii Francji) ministra kultury. Posiadał rangę ministra stanu (wicepremiera), a na posiedzeniach gabinetu zasiadał zawsze po prawej stronie prezydenta. Ustąpił z rządu po rezygnacji de Gaulle’a.

Zmarł na zapalenie płuc – podczas szalejącej epidemii [[Grypa|grypy]] przyjął zbyt silną dawkę szczepionki, z czego wywiązała się śmiertelna choroba.

Oprócz powieści, takich jak ''[[Dola człowiecza]]'' (przekład [[Adam Ważyk]]) czy ''Czas pogardy'' (przekład [[Wacław Rogowicz]]), opublikował trzytomowe dzieło z zakresu historii sztuki pt. ''La Métamorphose des Dieux'' (''Przemiana bogów''): I tom – ''Nadprzyrodzone'' (przekład [[Eligia Bąkowska]]), II tom – ''Ponadczasowe'' (przekład [[Jerzy Lisowski (tłumacz)|Jerzy Lisowski]]), III tom – ''Nierzyczywiste'' (przekład [[Joanna Guze]]).

== Twórczość (wybór) ==
* ''Zdobywcy'' (''Les Conquérants'', [[1928 w literaturze|1928]])
* ''[[Droga królewska]]'' (''La Voie royale'', [[1930 w literaturze|1930]])
* ''[[Dola człowiecza]]'' (''La Condition humaine'', [[1933 w literaturze|1933]])
* ''Czas pogardy'' (''Le Temps du mépris'', [[1935 w literaturze|1935]])
* ''Nadzieja'' (''L'Espoir'', [[1937 w literaturze|1937]])
* ''Orzechy z Altenburga'' (''Les Noyers de l'Altenburg'', [[1943 w literaturze|1943]])
* ''[[Kuszenie Zachodu]]''
* ''[[Antypamiętniki]]'' (''Antimémoires'', [[1967 w literaturze|1967]])
* ''{{link-interwiki|Łazarz (esej)|Q=Q3219997|tekst=Łazarz}}'' ({{w języku|fr|Lazare}}) Wydawnictwo: Państwowy Instytut Wydawniczy, Data wydania: 1977-01-01, tłumacz : Julian Rogoziński<ref>[https://lubimyczytac.pl/ksiazka/74534/lazarz lubimyczytac : ksiazka lazarz]</ref>: W pierwszej części obszernie opowiada w wizji będącej formą majaczenia o użyciu przez Niemców [[Broń chemiczna I wojny światowej|trującego gazu]] w czasie I wojny światowej podczas fikcyjnej „bitwy pod Bolgako” w 1916 roku nad Wisłą — pierwsze użycie faktycznie mający miejsce podczas bitwy pod [[Bolimów|Bolimowem]] w styczniu 1915

== Odznaczenia ==
{{Układ wielokolumnowy | szerokość=40em |
* [[Legia Honorowa|Oficer Legii Honorowej]] ([[Francja]])
* [[Order Wyzwolenia]] (Francja)
* [[Krzyż Wojenny (Francja)|Krzyż Wojenny]] (Francja)
* [[Medal Wojskowy (Francja)|Medal Wojskowy]] (Francja)
* [[Medal Ruchu Oporu|Medal Oporu z Rozetą]] (Francja)
* [[Order Maja|Krzyż Wielki Orderu Maja]] ([[Argentyna]])
* [[Odznaka Honorowa za Zasługi dla Republiki Austrii|Wielka Srebrna Odznaka Honorowa na Wstędze za Zasługi dla Republiki Austrii]] ([[Austria]])
* [[Order Korony (Belgia)|Krzyż Wielki Orderu Korony]] ([[Belgia]])
* Wielki Oficer Orderu Narodowego Dahomeju ([[Benin]])
* [[Order Krzyża Południa|Wielki Oficer Orderu Krzyża Południa]] ([[Brazylia]])
* Wielki Oficer Orderu Narodowego ([[Czad]])
* [[Order Danebroga|Krzyż Wielki Orderu Dannebroga]] ([[Dania]])
* Wielka Wstęga Orderu Republiki ([[Egipt]])
* [[Order Lwa Finlandii|Krzyż Wielki Orderu Lwa]] ([[Finlandia]])
* Wielki Oficer Orderu Gwiazdy Równika ([[Gabon]])
* [[Order Jerzego I|Krzyż Wielki Orderu Jerzego I]] ([[Grecja]])
* Wielki Oficer Orderu Narodowego ([[Burkina Faso|Górna Wolta]])
* [[Order Quetzala|Krzyż Wielki Orderu Quetzala]] ([[Gwatemala]])
* Krzyż Wielki Orderu Narodowego Honoru i Zasługi ([[Haiti]])
* [[Order Wschodzącego Słońca|Wielka Wstęga Orderu Wschodzącego Słońca]] ([[Japonia]])
* Wielka Wstęga Orderu Gwiazdy Jordanii ([[Jordania]])
* Krzyż Wielki Królewskiego Orderu Sahametrei ([[Kambodża]])
* Wielki Oficer Orderu Zasługi ([[Kongo]])
* Wielka Wstęga Orderu Narodowego Cedru ([[Liban]])
* [[Order Korony Dębowej|Krzyż Wielki Orderu Korony Dębowej]] ([[Luksemburg]])
* Wielki Oficer Orderu Narodowego ([[Madagaskar]])
* [[Order Alawitów|Wielka Wstęga Orderu Alawitów]] ([[Maroko]])
* Wielki Oficer Orderu Zasługi Narodowej ([[Mauretania]])
* Krzyż [[Order Orła Azteckiego|Orderu Orła Azteków]] ([[Meksyk]])
* [[Order Zasługi Republiki Federalnej Niemiec|Wielki Krzyż Zasługi z Gwiazdą i Wstęgą Orderu Zasługi RFN]] ([[Niemcy]])
* [[Order Narodowy (Niger)|Wielki Oficer Orderu Narodowego]] ([[Niger]])
* [[Order Świętego Olafa|Krzyż Wielki Orderu św. Olafa]] ([[Norwegia]])
* [[Order Słońca Peru|Krzyż Wielki Orderu Słońca Peru]] ([[Peru]])
* [[Order Świętego Jakuba od Miecza (Portugalia)|Krzyż Wielki Orderu Świętego Jakuba od Miecza]] ([[Portugalia]])<ref>{{Cytuj stronę|url=http://www.ordens.presidencia.pt/?idc=154 |tytuł=''Cidadãos Estrangeiros Agraciados com Ordens Portuguesas'' |opublikowany=presidencia.pt |data dostępu=2012-11-12 |język=pt}}</ref>
* Wielki Oficer Orderu Zasługi ([[Republika Środkowoafrykańska]])
* [[Order Zasługi (Senegal)|Wielki Oficer Orderu Zasługi]] ([[Senegal]])
* [[Order Gwiazdy Polarnej|Kawaler Orderu Gwiazdy Polarnej]] ([[Szwecja]])
* Kawaler Wielkiego Krzyża Orderu Białego Słonia ([[Tajlandia]])
* Wielki Oficer Orderu Narodowego Zasługi ([[Togo]])
* [[Order Oswobodziciela|Wielka Wstęga Orderu Oswobodziciela]] ([[Wenezuela]])
* [[Order Wybitnej Służby]] ([[Wielka Brytania]])
* [[Order Zasługi Republiki Włoskiej|Wielki Oficer Orderu Zasługi Republiki Włoskiej]] ([[Włochy]])<ref>{{Cytuj stronę|url=http://www.quirinale.it/elementi/DettaglioOnorificenze.aspx?decorato=259592 |tytuł=Malraux Dott. Andrè |opublikowany=Presidenza della Republica |data dostępu=2012-11-12 |język=it}}</ref>
* Wielki Oficer Orderu Narodowego Wybrzeża Kości Słoniowej ([[Wybrzeże Kości Słoniowej]])
* [[Order Portretu Władcy|Wielka Wstęga Orderu Portretu Władcy]] ([[Iran]])
}}

== Zobacz też ==
* [[Gaullizm]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* {{Cytuj stronę | url = http://www.ordredelaliberation.fr/fr_compagnon/637.html | tytuł = Ordre de la Libération – André Malraux | opublikowany = ordredelaliberation.fr | archiwum = https://web.archive.org/web/20110516181257/http://www.ordredelaliberation.fr/fr_compagnon/637.html | zarchiwizowano = 2011-05-16 | język = fr}} [dostęp 24 lipca 2010]
* {{Cytuj stronę | url = http://authorscalendar.info/malraux.htm | tytuł = André (Georges) Malraux (1901-1976) | opublikowany = authorscalendar.info | język = en | data dostępu = 2016-02-16}}

{{Drugi rząd Charles’a de Gaulle’a}}
{{Trzeci rząd Charles’a de Gaulle’a}}
{{Rząd Michela Debré}}
{{Pierwszy rząd Georges’a Pompidou}}
{{Drugi rząd Georges’a Pompidou}}
{{Trzeci rząd Georges’a Pompidou}}
{{Czwarty rząd Georges’a Pompidou}}
{{Rząd Maurice’a Couve de Murville’a}}

{{Kontrola autorytatywna}}

{{SORTUJ:Malraux, Andre}}
[[Kategoria:Francuscy ministrowie kultury]]
[[Kategoria:Francuscy prozaicy XX wieku]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Wybitnej Służby]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Alawitów]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Gwiazdy Polarnej (Szwecja)]]
[[Kategoria:Odznaczeni Krzyżem Wojennym (Francja)]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Wyzwolenia]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem Wojskowym (Francja)]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem Ruchu Oporu]]
[[Kategoria:Odznaczeni Odznaką Honorową za Zasługi dla Republiki Austrii]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Cedru]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Danebroga]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Korony Dębowej]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Jerzego I]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Korony (Belgia)]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Krzyża Południa]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Lwa Finlandii]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Narodowym (Niger)]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Orła Azteckiego]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Quetzala]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Słońca Peru]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Świętego Jakuba od Miecza (Portugalia)]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Świętego Olafa]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Wschodzącego Słońca]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Oswobodziciela]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Zasługi (Senegal)]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Zasługi Republiki Federalnej Niemiec]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Zasługi Republiki Włoskiej]]
[[Kategoria:Laureaci Nagrody Goncourtów]]
[[Kategoria:Oficerowie Legii Honorowej]]
[[Kategoria:Zagraniczni ochotnicy wojsk republikańskich]]
[[Kategoria:Pochowani w paryskim Panteonie]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1901]]
[[Kategoria:Zmarli w 1976]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Portretu Władcy]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Słonia Białego]]
[[Kategoria:Ludzie urodzeni w Paryżu]]
[[Kategoria:Pisarze związani z Hawrem]]
[[Kategoria:Członkowie francuskiego ruchu oporu]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Maja]]