Anna Tęczyńska (księżna raciborska)
 Topór | |
| Data urodzenia |
ok. 1488 |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Mąż |
1. Mikołaj, książę raciborski |
Anna Tęczyńska (ur. ok. 1488, zm. między 1550 a 1552) – właścicielka Pleszewa i klucza pleszewskiego, jedna z największych posiadaczek ziemskich w Wielkopolsce w I połowie XVI wieku[1].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Była córką podkomorzego krakowskiego i starosty malborskiego Zbigniewa z Tęczyna herbu Topór oraz Katarzyny, córki Mikołaja Cieleckiego. Miała starszego o 2 lata brata Andrzeja. Jako sześciolatka występowała w źródłach jako właścicielka Pleszewa[1].
W 1504 została zaręczona z księciem raciborskim Mikołajem z bocznej linii Przemyślidów[1] (ok. 1483–1506)[2]. W posagu otrzymała Pleszew z wsiami do niego przynależnymi. Ślub odbył się zapewne na początku 1506. Małżonek umarł po kilku miesiącach[1]. Małżeństwo było bezdzietne[2]. Anna otrzymała tytuł księżnej wdowy[1]. Książę raciborski Walenty, brat Mikołaja, w 1508 zrzekł się zapisów majątkowych na rzecz Anny – Pleszew z okolicznymi dobrami powrócił do niej[2]. Samodzielnie występowała w sądach i przy obrocie nieruchomościami[1]. Określano ją jako Panią Pleszewską lub Księżną Raciborską[2]. Do końca życia zachowała tytuł książęcy – nawet gdy była żoną Jana Kościeleckiego (wówczas tytułowano ją również wojewodziną)[2]. Współcześnie nazywana jest Anną Pleszewską[3].
Była właścicielką 3 miast i 20 wsi[1]. Finansowała swoją działalność, czasowo sprzedając wsie z klucza pleszewskiego (Raszków, Baranów, Piwonice, Russów, Zagórzynek, Potarzyca, Gostyczyna). W 1531 zapisała swoje dobra Janowi Kościeleckiemu, za którego wkrótce wyszła za mąż. W stosunku do 1506 majątek był większy[1].
W 1515 przy kościele parafialnym pw. Ścięcia św. Jana Chrzciciela w Pleszewie ufundowała kaplicę poświęconą św. Annie[2]. Zapewne promowała w Pleszewie kult swojej patronki[1]. Założyła fundusz na utrzymanie altarzysty w wysokości 3 marek[2]. W 1518 na przedmieściach miasta[1] ufundowała szpital św. Ducha[4] (przytułek, kościół szpitalny i mieszkanie dla prepozyta). Księżna wyznaczyła grunty i fundusz (3 marki na ubogich oraz 2 marki dla altarzysty oraz prepozyta). Fundację zatwierdził Zygmunt Stary[2]. Na stałe rezydowała w Pleszewie (w zamku znajdującym się w okolicach parku miejskiego, czego świadectwem jest nazwa ulicy Zamkowej[5]) i przyczyniła się do rozwoju miasta[1].
Angażowała się w życie dworskie (np. uczestniczyła w ślubie Zygmunta Starego z Barbarą Zapolyą i koronacji nowej królowej)[1].
Gdy zmarła bezpotomnie, zakończyła się linia potomków Olbrachta z Cielczy władająca Pleszewem i okolicami przez 300 lat[1]. Prawdopodobnie pochowano ją w podziemiach kościoła farnego w Pleszewie[5].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
W dniu 26 lipca 2023 Klub Kobiet Ławka nr 4 z Pleszewa upamiętniło Annę Tęczyńską za pomocą ławki w renesansowym stylu. Stoi w miejscu ufundowanego przez księżną kościoła św. Ducha. Obok ławki zamontowano tabliczkę z jej wizerunkiem wygenerowanym przez AI, krótką notką biograficzną i kodem QR prowadzącym do biogramu w Wikipedii. Ławkę ufundowała Anna Kruk-Wróblewska. Imieniny Anny zorganizowano w ramach obchodów 740-lecia Pleszewa[6][7][8][9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Adam Kozak, Pleszew w późnym średniowieczu i u progu epoki nowożytnej (koniec XIV–początek XVI wieku), Poznań 2020, s. 121–132.
- ↑ a b c d e f g h Milena Stępniak, Anna Tęczyńska i mieszkańcy Pleszewa w latach 1520–1550, „Rocznik Pleszewski”, 2013, s. 164–183.
- ↑ 166 lat temu spłonął kościół w Pleszewie [online], InfoPleszew - Irena Kuczyńska, 24 maja 2020 [dostęp 2023-07-21] (pol.).
- ↑ Artur Makowski, Życie codzienne mieszkańców Pleszewa w drugiej połowie XVIII wieku, Poznań 2022, s. 56–57.
- ↑ a b Irena Kuczyńska, Pani Pleszewska – czyli księżna Anna z Tęczyńskich Raciborska [online], InfoPleszew – Irena Kuczyńska, 27 lipca 2018 [dostęp 2023-07-21] (pol.).
- ↑ Portal, W Pleszewie odsłonięto ławkę Anny Pleszewskiej! [online], zPleszewa.pl: Wiadomości z Pleszewa. Z ostatniej chwili, dzisiaj w Pleszewie, 26 lipca 2023 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
- ↑ Imieniny księżnej Anny w Pleszewie – odsłonięcie ławki, spacer, koncert, film [online], InfoPleszew - Irena Kuczyńska, 23 lipca 2023 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
- ↑ To były wyjątkowe imieniny! Goście dopisali, atrakcji nie brakowało. Klub Kobiet Ławka nr 4 upamiętnił księżną Annę Pleszewską [online], Pleszew Nasze Miasto, 27 lipca 2023 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
- ↑ Histo(hersto)ryczna ławka księżnej Anny Pleszewskiej odsłonięta [online], InfoPleszew - Irena Kuczyńska, 28 lipca 2023 [dostęp 2023-08-08] (pol.).