Aster solny
![]() | |
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Podrodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
aster solny |
Nazwa systematyczna | |
Tripolium pannonicum (Jacq.) Dobrocz. Fl. URSR 11: 63 (1962)[3] |
Aster solny (Tripolium pannonicum (Jacq.) Dobrocz.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Występuje niemal w całej Europie, w północnej Afryce i w Azji (brak go w strefie tropikalnej tego kontynentu)[3], poza tym jest szeroko rozprzestrzeniony jako gatunek introdukowany[4]. W Polsce jest spotykany na rozproszonych stanowiskach na solniskach wzdłuż wybrzeży Bałtyku oraz na Kujawach[5].
W Holandii młode liście są spożywane jako warzywo[6].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Gatunek do lat 90. XX wieku tradycyjnie włączany był do wówczas szeroko ujmowanego rodzaju aster Aster. Ze względu na to, że jest bliżej spokrewniony ze stokrotką niż innymi gatunkami astrów – wyodrębniony został w osobny rodzaj – Tripolium[7][8]. Mimo przeniesienia gatunku do odrębnego rodzaju nie utworzono dla tej rośliny nowej nazwy polskiej, w polskich źródłach wciąż bywa włączany do dawnego, szeroko ujmowanego rodzaju Aster[9].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Korzenie
- Posiadają komory powietrzne, będące przystosowaniem do bytowania w iłowej glebie, ubogiej w tlen.
- Łodyga
- Nieowłosiona, sztywna o długości 15–60 cm, czerwonawa, dość gruba. Boczne gałązki są ukośnie wzniesione lub podnoszące się.
- Liście
- Ulistnienie skrętoległe. Dolne liście eliptyczne, na krótkich oskrzydlonych ogonkach, górne wydłużone, siedzące i obejmujące łodygę. Blaszka liściowa mięsista i przeważnie całobrzega, na brzegu ma rzęski lub zadziory.
- Kwiaty
- Koszyczki kwiatowe, o średnicy 1–3 cm, wyrastają licznie na szczytach łodyg tworząc baldachogrono. Wewnętrzne kwiaty rurkowate, o długości 5–8 mm, 5-ząbkowe, pomarańczowe. Zewnętrzne języczkowate, liliowe. Jest ich w koszyczku do 15, mają krótką rurkę i języczek o długości 8–11 mm z 2–3 ząbkami na szczycie.
- Owoce
- Nagie lub rzadko tylko owłosione niełupki z pappusem złożonym z kilku szeregów włosków o długości 8–12 mm.
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Roślina dwuletnia, hemikryptofit, halofit. Posiada grube, mięsiste tkanki potrzebne do magazynowania wody. Kwitnie od kwietnia do października, nasiona rozsiewane są przez wiatr. Siedlisko: zasolone śródlądowe i nadmorskie tereny. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Asteretea tripolium[10]. Liczba chromosomów 2n= 18[11].
Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Roślina objęta w Polsce od 2004 ścisłą ochroną gatunkową. Zagrożeniem dla gatunku jest osuszanie łąk i zarastanie solnisk, na których występuje, zmiana sposobu gospodarczego użytkowania terenu (np. zaniechanie umiarkowanego wypasu) oraz zarastanie solnisk przez bardziej ekspansywne gatunki, szczególnie glikofilne trawy[12].
Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006) w grupie gatunków wymierających, krytycznie zagrożonych (kategoria zagrożenia E)[13]. W wydaniu z 2016 roku posiada kategorię VU (narażony)[14]. W Polskiej Czerwonej Księdze Roślin także umieszczona w kategorii VU (narażone)[15].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
- ↑ a b Tripolium pannonicum (Jacq.) Dobrocz.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-25].
- ↑ J.W. Kadereit , Charles Jeffrey (red.), Flowering plants. Eudicots: Asterales, Berlin: Springer, 2007, s. 319–320, ISBN 978-3-540-31051-8, OCLC 184984805 .
- ↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Adam Zając, Maria Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 78, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
- ↑ Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 610. ISBN 978-1-842466346.
- ↑ Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.
- ↑ Nesom, G.L.. Taxonomic decisions at generic rank in tribe Astereae (Asteraceae) for the Global Compositae Database. „Phytoneuron”. 24, s. 1–6, 2020.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 37-38, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ Matuszkiewicz Władysław. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, 2006. ISBN 83-01-14439-4
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ Halina Pięknoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
- ↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
- ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
- African Plant Database: 222190
- EoL: 397774
- EUNIS: 155236
- Flora of China: 250097856
- FloraWeb: 34220
- GBIF: 3098616
- INaturalist: 170020
- IPNI: 256563-1
- ITIS: 565581
- NCBI: 74787
- The Plant List: gcc-106290
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:256563-1
- Tela Botanica: 7918
- Tropicos: 2732877
- USDA PLANTS: TRPA26