Bezpłetwiec
| Anseranas semipalmata[1] | |||
| (Latham, 1798)[2] | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
bezpłetwiec | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[6] | |||
 | |||
Bezpłetwiec[7], gęś skąpopłetwa[8] (Anseranas semipalmata) – gatunek dużego ptaka, jedynego przedstawiciela rodziny bezpłetwców (Anseranatidae)[9][7][10]. Zamieszkuje bagna północnej Australii i południowej Nowej Gwinei[9]; reintrodukowany w stanie Wiktoria (południowo-wschodnia Australia), gdzie dawniej był szeroko rozpowszechniony[11].
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek po raz pierwszy opisał w 1798 roku angielski ornitolog John Latham, nadając mu nazwę Anas semipalmata. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Latham wskazał rzekę Hawkesbury, w Nowej Południowej Walii w Australii[2]. Jedyny przedstawiciel rodzaju Anseranas opisanego w 1828 przez francuskiego chirurga, przyrodnika i kolekcjonera René Lessona[5]. Nie wyróżnia się podgatunków[9][11].
Duża odmienność bezpłetwców w stosunku do innych blaszkodziobych powoduje rozbieżności w klasyfikacji tego gatunku. Większość badaczy uznaje odrębność bezpłetwca i umieszcza go w rodzinie Anseranatidae, jednak niektórzy badacze (np. Mielczarek i Cichocki, 1999[12]) klasyfikują go jako jedynego przedstawiciela podrodziny Anseranatinae w rodzinie kaczkowatych (Anatidae).
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Anseranas: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Anser Brisson, 1760 oraz Anas Linnaeus, 1758[13].
- semipalmata: nowołac. semipalmatus „pół-płetwowaty”, od łac. semi- „pół-, mały”, od semis, semissis „połowa”, od as, assis „cały”; palmatus „płetwowaty, dłoniasty”, od palma „dłoń”[13].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała samicy 70–80 cm, rozpiętość skrzydeł 125–165 cm, masa ciała 1405–2770 g; długość ciała samca 75–90 cm, rozpiętość skrzydeł 130–180 cm, masa ciała 1838–3195 g[14]. W porównaniu do kaczkowatych wyróżnia się dość długimi nogami, długimi palcami oraz szczątkową błoną pławną.
Tryb życia
[edytuj | edytuj kod]
Gniazdują kolonijnie na ziemi, samica składa 5–14 jaj. Jako jedyne tworzą rodziny, w których jest jedna samica i dwóch samców równocześnie, naprzemiennie wysiadujące jaja i opiekujące się swoim potomstwem[15]. W sezonie lęgowym tworzą duże stada, mogące składać się nawet z kilku tysięcy osobników.
Status i ochrona
[edytuj | edytuj kod]Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje bezpłetwca za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność populacji szacuje się na około milion osobników, a trend liczebności jest stabilny[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Anseranas semipalmata, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c J. Latham. An Effay on the Tracheœ or Windpipes of various Kinds of Birds. „Transactions of the Linnean Society of London”. 4, s. 103, 1798. (ang.).
- ↑ Anseranatidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2010-11-14] (ang.).
- ↑ Anseranas, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2010-11-14] (ang.).
- ↑ a b R.-P. Lesson: Manuel d’ornithologie, ou description des genres et des principales espèces d’oiseaux. Paris: Roret, 1828, s. 418. (fr.).
- ↑ a b BirdLife International, Anseranas semipalmata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-1 [dostęp 2020-07-04] (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Anseranatidae Sclater,PL, 1880 - bezpłetwce - Magpie Goose (wersja: 2017-06-25). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-07-28].
- ↑ P. Busse (red.), Z. Czarnecki, A. Dyrcz, M. Gromadzki, R. Hołyński, A. Kowalska-Dyrcz, J. Machalska, S. Manikowski & B. Olech: Ptaki. T. I. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1990, s. 23, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-07-28]. (ang.).
- ↑ Myers, P., R. Espinosa, C. S. Parr, T. Jones, G. S. Hammond & T. A. Dewey: Anseranatidae magpie goose. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. 2020. [dostęp 2020-07-28]. (ang.).
- ↑ a b Magpie Goose (Anseranas semipalmata). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-15)]. (ang.).
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, 1999. ISSN 0550-0842.
- ↑ a b Etymologia za: The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
- ↑ C. Carboneras & G.M. Kirwan: Magpie Goose (Anseranas semipalmata), version 1.0. W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red. red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.maggoo1.01. [dostęp 2020-07-04]. (ang.).
- ↑ 24 godziny w Australii - czas po monsunie [online] [dostęp 2017-05-15].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).