Biegus tundrowy
| Calidris pusilla[1] | |||
| (Linnaeus, 1766) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
biegus tundrowy | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 okres lęgowy przeloty zimowiska | |||
Biegus tundrowy[4] (Calidris pusilla) – gatunek małego ptaka wędrownego z rodziny bekasowatych (Scolopacidae). Bliski zagrożenia wyginięciem.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1766 roku Karol Linneusz w 12. edycji Systema Naturae. Autor nadał mu nazwę Tringa pusilla, a jako miejsce typowe wskazał Santo Domingo[2][5][6]. Obecnie gatunek zaliczany jest do rodzaju Calidris[4][7][8]. Nie wyróżnia się podgatunków[7][8].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Biegus tundrowy zamieszkuje północną Kanadę oraz północną i zachodnią Alaskę, ostatnio skolonizował też północną część Półwyspu Czukockiego[7]. Zimuje na pacyficznym wybrzeżu Ameryki od Meksyku po południowe Peru oraz wybrzeżu atlantyckim od Jukatanu i Antyli po środkową Argentynę. Sporadycznie zalatuje do Europy, w tym do Polski (na terenie kraju stwierdzony tylko 5 razy, ostatnio w 2012[9])[10].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Wygląd
- Samica nieco większa od samca. Obie płci w szacie godowej mają szary wierzch ciała pokryty gęstymi, brązowymi plamami ciemniejszymi na łopatce. Pierś i boki z ciemnym kreskowaniem. Spód ciała biały. W upierzeniu spoczynkowym wierzch ciała jednolicie szarobrązowy. Przez oko ciemny pasek. Pozostała część ciała biała.
- Wymiary średnie
- długość ciała 13–15 cm[5]
rozpiętość skrzydeł 34–37 cm[5]
masa ciała 20–41 g[5]
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]- Biotop
- Tundra, poza okresem lęgowym wybrzeża morskie łącznie z lasami mangrowymi.
- Gniazdo
- Zagłębienie w ziemi wysłane materiałem roślinnym[5].
- Jaja
- W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w czerwcu lub na początku lipca 3–4 jaja[5].
- Wysiadywanie, opieka nad pisklętami
- Jaja wysiadywane są przez okres 20–22 dni przez obydwoje rodziców. Samica zwykle zostawia młode pod opieką samca po 0–11 dniach od wyklucia. Sporadycznie to samiec pierwszy opuszcza rodzinę[5].
- Pożywienie
- Drobne bezkręgowce, np. owady i ich larwy, pająki, ślimaki i inne mięczaki, wieloszczety; także nasiona. W trakcie wiosennej migracji na północ przez wschodnie USA chętnie zjada jaja skrzypłoczy (Limulus polyphemus)[5].
Status i ochrona
[edytuj | edytuj kod]Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2012 roku uznaje biegusa tundrowego za gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened), wcześniej klasyfikowała go jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). W 2006 roku liczebność światowej populacji szacowano na 2,2 miliona osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[3].
W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej[11].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Calidris pusilla, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c D. Lepage: Semipalmated Sandpiper Calidris pusilla. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-01]. (ang.).
- ↑ a b Calidris pusilla, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Arenariinae Stejneger, 1885 (1840) - biegusy (Wersja: 2020-01-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-04-13].
- ↑ a b c d e f g h Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 3: Hoatzin to Auks. Barcelona: Lynx Edicions, 1996, s. 520. ISBN 84-87334-20-2. (ang.).
- ↑ K. Linneusz, Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 12, t. 1 cz. 1, Holmiae 1766, s. 252 (łac.).
- ↑ a b c Van Gils, J., Wiersma, P. & Kirwan, G.M.: Semipalmated Sandpiper (Calidris pusilla). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [dostęp 2020-02-02].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-02-01]. (ang.).
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 29. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2012. „Ornis Polonica”. 54, s. 109–150, 2013.
- ↑ wynik wyszukiwania: Calidris pusilla. [w:] Tarsiger.com [on-line]. [dostęp 2021-04-13]. (ang.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).